Ισλαμικά ανθρώπινα δικαιώματα και άγνοια

Μιχάλης Ι. Παπαθεράποντος

Στις 5 Αυγούστου θα κλείσουν 20 χρόνια από την Διακήρυξη στο Κάιρο για τα ανθρώπινα δικαιώματα του Ισλάμ, από την Ισλαμική συνδιάσκεψη. Θεωρείται ότι η διακήρυξη αυτή, του 1990, αποτελεί το αντίβαρο στην Χάρτα ανθρωπίνων δικαιωμάτων του 1948. Το 1982, ο τότε Ιρανός υπουργός εξωτερικών του Ιράν, Σαίτ Χορασσανί, εξέφρασε στα Ηνωμένα Έθνη την άποψη ότι η Χάρτα αποτελεί την Ιουδαιο-χριστιανική αντίληψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που ξεφεύγουν από το πλαίσιο του Ισλαμικού νόμου. Τα Ισλαμικά δικαιώματα εμπίπτουν αποκλειστικά στο πλαίσιο του Ισλαμικού νόμου, της Σαρίας. Η υιοθέτηση των δικαιωμάτων αυτών δείχνει τις διαφορετικές αντιλήψεις και τον διαφορετικό κώδικα ηθικής, παρόλο που δεν διακρίνεται εύκολα από την πρώτη ανάγνωση τους. Για παράδειγμα, στο πρώτο άρθρο, ανάμεσα σε άλλα, λέει ότι απαγορεύονται οι διακρίσεις με βάση τις θρησκευτικές πεποιθήσεις (religious beliefs). Έπειτα συμπληρώνει ότι η αληθινή πίστη(Faith), που υπονοείται το Ισλάμ, εγγυάται την ενίσχυση αυτής της αξιοπρέπειας στο μονοπάτι της ανθρώπινης τελειότητας. Στο άρθρο 19, σημείο δ, αναφέρεται ότι δεν υπάρχει άλλο έγκλημα ή τιμωρία εκτός από αυτά που υπάρχουν στον Ισλαμικό νόμο, τη Σαρία. Δηλαδή, είναι αποδεκτές οι τιμωρίες του ακρωτηριασμού, λιθοβολισμού, του αποκεφαλισμού και άλλα που θεωρούνται αποτροπιαστικά και απαράδεκτα στον δυτικό κόσμο.



Η άγνοια στο δυτικό κόσμο
Είναι γεγονός, ότι υπάρχουν επιπόλαιες αντιλήψεις και άγνοια στον δυτικό κόσμο για τη θρησκεία και τις θεολογικές έννοιες του Ισλάμ, με αποτέλεσμα οι απόψεις να διίστανται. Οι διαφορές είναι δυσδιάκριτες και για αυτό χρειάζεται αρκετή μελέτη, γνώση για το πολιτισμικό υπόβαθρο, και εις βάθος ανάλυση. Όπως για παράδειγμα η λεπτή διαφορά του κεντρικού πυρήνα του μονοθεϊσμού, με την ιδιαίτερη μοναδικότητα του Αλλάχ που προσομοιάζει αλλά αποκλίνει από αυτή του χριστιανισμού. Μελετητές και μη, διανοούμενοι και δήθεν, με απλοϊκή και επιφανειακή αντίληψη περί Ισλάμ, εύκολα μπορεί να περιπέσουν σε λάθη με αποτέλεσμα η άγνοια τους να έρχεται στην επιφάνεια. Ο Έντουαρτ Σαιντ μέσα από τις ιδέες του, στο βιβλίο Οριενταλισμός, εξέφρασε τη τοποθέτηση ότι οι Δυτικές αντιλήψεις για την Μέση Ανατολή είναι προκατειλημμένες και λανθασμένες. Εντόπιζε τις αδυναμίες των δυτικών μελετητών στις αναλύσεις τους, που αρκετές ήταν επιφανειακές και προκατειλημμένες και γίνονταν με βάση τις πολιτικές και ιδεολογικές τους πεποιθήσεις, ή ακόμη και φαντασιακές. Ιδιαίτερα το 1979 όπου οι Ισλαμικές μελέτες δεν είχαν την σημερινή απήχηση, τότε που ο ψυχρός πόλεμος μονοπώλησε το ενδιαφέρον. Μετά το κτύπημα στους δίδυμους πύργους, ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας έδωσε νέο ενδιαφέρον στις Ισλαμικές μελέτες και ιδιαίτερη σημασία στο βιβλίο του Χάντινγκτον για σύγκρουση των πολιτισμών. Ένα διαφορετικό ρεύμα στις Ισλαμικές μελέτες εκφράζεται σήμερα από τον Μπερνάντ Λούις, ο οποίος και αυτός συμφωνεί με την ελλιπή γνώση περί Ισλάμ στον δυτικό κόσμο. Σημείωσε χαρακτηριστικά, ότι στην σημερινή εποχή η θρησκεία δεν κατέχει κεντρικό ρόλο στη καθημερινή ζωή των Χριστιανών, όπως στο Ισλάμ, και για αυτό τους είναι δύσκολο να αντιληφθούν γιατί άνθρωποι μπορεί και να πεθαίνουν για την θρησκεία.


Η άγνοια ως θεολογική έννοια
Η άγνοια είναι και σημαντικός θεολογικός όρος αφού διαχωρίζει χρονικά τον κόσμο με την προ-Ισλαμική άγνοια, όπου με τον ερχομό του προφήτη Μοχάμεντ ήρθε η Ισλαμική διαφώτιση, που ασφαλώς δεν σχετίζεται με την διαφώτιση του 18ου αιώνα. Έτσι, ο κόσμος χωρίζεται στη ζώνη του Ισλάμ (ειρήνη, υποταγή), και του πολέμου όπου ζουν οι Jahili, με τη διττή έννοια του άπιστου και αδαή. Η άγνοια αναφέρεται αρκετές φορές στο ιερό Κοράνιο όπως στο σημείο 5:50, αλλά και στο 9:29 που επιτρέπεται η Τζιχάτ κατά των απίστων. Σημαντικές ήταν και οι απόψεις του ριζοσπάστη θεωρητικού Σαιντ Κούντπ με την θεολογική του ανάλυση, της νέο-μοντέρνας «κατάστασης άγνοιας» της Ισλαμικής κοινωνίας. Η κεντρική τοποθέτηση της κατάστασης αυτής ήταν ότι οι Μουσουλμάνοι πίστευαν θεωρητικά, αλλά πρακτικά απομακρύνθηκαν από τον Ισλαμισμό, που ισοδυναμεί με την άγνοια που υπήρχε πριν τον ερχομό του προφήτη. Με τα έργα του «Τα ορόσημα» και «Στη σκιά του Κορανίου» επηρέασε σημαντικά τον Ισλαμικό κόσμο και έμπνευσε τον ριζοσπαστικό Ισλαμισμό. Η άγνοια είναι βάση για σοβαρή μελέτη της Ισλαμικής παράδοσης που βασίζεται στη Σαρία, τη Χατίθ (τα λεγόμενα) και τη Σούνα, ο βίος και λόγια του προφήτη ως πολιτική, θεολογική και στρατιωτική μορφή. Σήμερα υπάρχουν αρκετοί συγγραφείς, μελετητές, Μουσουλμάνοι και μη, και η ευρεία μελέτη όσων το δυνατό περισσοτέρων, συμβάλλει στη κριτική ανάλυση του Ισλάμ και στην αποφυγή μονοδιάστατων, μονολιθικών και ρατσιστικών αντιλήψεων.