Footnotes in Gaza

Joe Sacco
Footnotes in Gaza
Metropolitan Books, 2009


Patrick Cockburn
The New York Times Book Review

Το συναρπαστικό αυτό βιβλίο του Sacco σχετικά με δύο ξεχασμένες, εδώ και καιρό, μαζικές δολοφονίες Παλαιστινίων στη Γάζα ξεχωρίζει ως ένα από τα λίγα σύγχρονα έργα για την Ισραηλo-Παλαιστινιακή διαμάχη που μπορούν να αντέξουν μέσα στο χρόνο.

Ο Sacco θα βρει αναγνώστες και στο μέλλον για το «Footnotes in Gaza» λόγω του μοναδικού σχήματος και ύφους του εικονογραφημένου αφηγήματος του. Είναι μοναδικός ως ανταποκριτής-εικονογράφος επειδή η ικανότητα του να αφηγηθεί μια ιστορία διαμέσου της τέχνης του συνδυάζεται με ποιοτική ερευνητική δημοσιογραφία.

Στην προκειμένη περίπτωση το θέμα του είναι δύο σφαγές που έλαβαν χώρα πριν πενήντα χρόνια, οι οποίες έτυχαν λίγης προσοχής ανά το παγκόσμιο και, πλην του άμεσου κύκλου των θυμάτων, ξεχάστηκαν. Οι δολοφονίες έλαβαν χώρα κατά την διάρκεια της κρίσεως στο Σουέζ το 1956, όταν ο Ισραηλινός στρατός εισέβαλε στη Λωρίδα της Γάζας, της οποίας η πλειονότητα των κατοίκων ήταν Παλαιστίνιοι πρόσφυγες. Σύμφωνα με στοιχεία από των Ηνωμένα Έθνη, κατά την διάρκεια της Ισραηλινής επιχείρησης σκοτώθηκαν 275 Παλαιστίνιοι στην πόλη Χαν Γιούνις και 111 στη Ράφα. Το Ισραήλ επέμενε ότι οι Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν όταν οι Ισραηλινές δυνάμεις τύγχαναν ένοπλης αντίστασης. Οι Παλαιστίνιοι απάντησαν ότι η αντίσταση είχε έως τότε σταματήσει.



Ο Sacco σημειώνει ότι τέτοια επεισόδια είναι μεταξύ των πραγματικών υλικών με τα οποία γράφεται η Ιστορία. Σε αυτή την περίπτωση, οι αναφορές στα γεγονότα άργησαν να δουν τα φώτα της δημοσιότητας και επισκιάστηκαν από τις εξελίξεις στη κρίση του Σουέζ. Ο Sacco, του οποίου η φήμη ως ανταποκριτής-εικονογράφος καθιερώθηκε με το «Παλαιστίνη» και το «Ασφαλής Περιοχή Γκοράζντε», τα διέσωσε από τη λήθη επειδή «είναι δύο από τις αναρίθμητες ιστορικές τραγωδίες που λαμβάνουν σημασία ισάξια της υποσημείωσης – παρά το γεγονός ότι...εμπεριέχουν τους σπόρους του πόνου και της οργής που δομούν τα γεγονότα σήμερα».

Οι κυβερνήσεις και τα ΜΜΕ ξεχνούν ότι οι αγριότητες συνεχίζουν να ζουν στη μνήμη των άμεσα επηρεαζόμενων. Ο Sacco θυμάται τον Αμπέντ Ελ-Αζίζ Ραντίσι – έναν ηγέτη της Χαμάς (ο οποίος εκ των υστέρων σκοτώθηκε από Ισραηλινό πύραυλο), ο οποίος ήταν 9 χρονών κάτοικος του Χαν Γιούνις – να περιγράφει πως είχε σκοτωθεί ο θείος του: «Άφησε μια πληγή στη καρδία που δεν μπορεί να κλείσει». «Σου αφηγούμαι μια ιστορία και σχεδόν κλαίω...Έβαλαν μίσος στην καρδιά μας.»

Ήταν μια ατμόσφαιρα γεμάτη μίσος. Πολύ λίγοι Ισραηλινοί ηγέτες έδειξαν συμπάθεια προς την Παλαιστινιακή τραγωδία. Αλλά στις αρχές του 1956, ο Ισραηλινός Αρχηγός Στρατού Νταγιάν σε μια πολύ γνωστή ομιλία στην κηδεία ενός λοχαγού ο οποίος σκοτώθηκε στα σύνορα με τη Γάζα διερωτήθηκε: Τι εξηγεί το «μίσος των Παλαιστινίων εναντίον μας»; Έπειτα απάντησε: «Εδώ και οχτώ χρόνια κοίταζαν από τους προσφυγικούς καταυλισμούς της Γάζα και κοίταζαν πως, μπροστά στα μάτια τους, κάναμε δική μας τη γη και τα χωριά τους, τον τόπο τον δικό τους και τους προγόνων τους». Κατέληξε λέγοντας ότι είναι ανάγκη όπως οι Ισραηλινοί «να είναι έτοιμοι και ένοπλοι, σκληροί και αδυσώπητοι».

Η Γάζα έχει αλλάξει πολύ από τον καιρό που ο Sacco έκανε την έρευνα του εκεί. Το 2005, το Ισραήλ, αυτόβουλα, αποχώρησε από τους εκεί Εβραϊκούς οικισμούς, αλλά διατηρεί τον απόλυτο έλεγχο των συνόρων της Γάζας. Το 2007, η Χαμάς πήρε τον έλεγχο της Γάζας, και το 2008- 9 η περιοχή έτυχε μιας καταστροφικής επίθεσης από το Ισραήλ. Μέσα σε αυτό συγχυστικό χείμαρρο από γεγονότα, η έρευνα του Sacco, για αυτές τις δολοφονίες, είναι ένας από τους πλέον σίγουρους οδηγούς για την εξήγηση του μίσους που οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι έχουν ο ένας για τον άλλο.