Ένα 60χρονο μυστικό, ξεριζώνει το οικογενειακό δέντρο

Του Dan Bilefsky
The New York Times

Η Φετιγιέ Τσετίν, θυμάται την ημέρα εκείνη όταν η ταυτότητα της θρυμματίστηκε. Ήταν ακόμη νεαρή δικηγόρος όταν η Σεχέρ, η αγαπημένη της γιαγιά, της αποκάλυψε το μυστικό της που κρατούσε κρυμμένο για 60 χρόνια – η Σεχέρ γεννήθηκε Αρμένισσα Χριστιανή με το όνομα Ουρανία, και σώθηκε από έναν Τούρκο αξιωματικό, ο οποίος το 1915 την άρπαξε από την αγκαλιά της μητέρας της και την μεγάλωσε ως Τουρκάλα και Μουσουλμάνα.

Η γιαγιά της Τσετίν, οι γονείς της οποίας είχαν καταφύγει στις Ηνωμένες Πολιτείες, ήταν ένα από τα χιλιάδες Αρμενόπουλα που απήχθησαν και υιοθετήθηκαν από οικογένειες Τούρκων στη διάρκεια της Αρμενικής γενοκτονίας μεταξύ 1915-1918. Οι επιζώντες αποκαλούνται μεταξύ άλλων, «τα κατάλοιπα του ξίφους».

«Για χρόνια ήμουν συγκλονισμένη – ξαφνικά είδα τον κόσμο από διαφορετική σκοπιά», θυμάται η εξηντάχρονη σήμερα Τσετίν. «Μεγάλωσα νομίζοντας ότι ήμουν Τουρκάλα Μουσουλμάνα, όχι Αρμένισσα. Δεν υπήρχε τίποτα στα βιβλία της ιστορίας στην Τουρκία για την σφαγή ενός λαού, είχε σβηστεί από την συλλογική μνήμη». Η Τσετίν, επιφανής δικηγόρος και προασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Αρμενικής κοινότητας στην Αμερική, πιστεύει ότι ωρίμασαν πλέον οι συνθήκες ώστε Αρμενία και Τουρκία να αντιμετωπίσουν τα φαντάσματα της ιστορίας και ίσως και να ξεπεράσουν μια από τις πλέον πικρές αντιπαλότητες παγκοσμίως.

Η ίδια, έχει ήδη παλέψει με τον διχασμένο της εαυτό, που την οδήγησε από την Κωνσταντινούπολη σε ένα μπακάλικο στη Νέα Υόρκη, όπου οι Αρμένιοι συγγενείς της έκτισαν μια νέα ζωή. Στην Τουρκία, ζουν και σήμερα αρκετοί Αρμένιοι, των οποίων οι πρόγονοι ζούσαν στις δυτικές και όχι στις ανατολικές επαρχίες, όπου κυρίως συντελέστηκε η γενοκτονία.



Το τελευταίο, διστακτικό βήμα προς την επούλωση των πληγών έγινε τον Οκτώβριο στο πλαίσιο ποδοσφαιρικού αγώνα στην Τουρκική πόλη Προύσα. Ο πρόεδρος Σερζ Σαρτζιάν έγινε ο πρώτος Αρμένιος πρόεδρος που ταξίδεψε στην Τουρκία. Συνοδευόταν από τον Τούρκο ομόλογο του Αμπντουλλάχ Γκιουλ, ο οποίος ένα χρόνο πριν είχε για τον ίδιο λόγο ταξιδέψει στην Αρμενία, και ο οποίος δήλωσε ότι «εμείς οι δύο, δεν γράφουμε ιστορία, την διαμορφώνουμε».

Η συνάντηση έγινε μετά την υπογραφή ιστορικών πρωτοκόλλων μεταξύ των δύο χωρών, για εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων και επανάνοιγμα των συνόρων τους που παρέμειναν κλειστά από το 1993. Η συμφωνία, που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, την ΕΕ και την Ρωσία, προκάλεσε την εντονότατη αντίδραση της Αρμενικής διασποράς των 7 εκατομμυρίων, που εκφράζουν φόβους ότι η αναθέρμανση των σχέσεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία για συγχώρεση και λήθη, σε μία Τουρκία όπου ακόμη και η προφορά των λέξεων «Αρμενική γενοκτονία» συνιστά λόγο για δίωξη.

Η κυρία Τσετίν υποστηρίζει ότι η πλέον ουσιαστική θετική επίπτωση από την δύσκολη πορεία προς την συμφιλίωση, θα είναι η ενίσχυση της προσπάθειας για άρση της αμοιβαίας αντιπαλότητας. Σημείωσε ωστόσο ότι οι Αρμένιοι, έχουν να αντιπαλέψουν με την ισχυρή και συλλογική άρνηση της Τουρκικής κοινωνίας για τις δολοφονίες. «Τα σύνορα στην δική μου Μουσουλμανική και Τουρκική καρδιά, έπεσαν οριστικά ότι μου αποκαλύφθηκε το μυστικό», συνέχισε η επιφανής δικηγόρος. Το 1915, τόνισε, η γιαγιά μου Ουρανία ήταν ακόμη παιδί όταν Τούρκοι στρατιώτες εισέβαλαν στο χωριό Μάτεν, συγκέντρωσαν τους άνδρες και έκλεισαν τις γυναίκες και τα κορίτσια στην περιφραγμένη αυλή της εκκλησίας. Όταν σκαρφάλωσαν η μία στους ώμους της άλλης, διαπίστωσαν πως οι άνδρες είχαν σφαγιαστεί και τα πτώματα τους είχαν ριφθεί στον κόκκινο από το αίμα ποταμό Τίγρη.

Η γιαγιά μου, συνέχισε, μού αποκάλυψε ακόμη ότι στη διάρκεια της φυγής που ακολούθησε, η δική της γιαγιά έπνιξε δύο από τα εγγόνια της πριν η ίδια πέσει στο ποτάμι και χαθεί. Η μητέρα της Ουρανίας, Ισγκούχ, επέζησε της φυγής και έφθασε σώα στην Συρία. Στη συνέχεια μετέβη στις ΗΠΑ, όπου συνάντησε τον άνδρα της που είχε φθάσει εκεί το 1913. «Η γιαγιά μου έτρεμε όταν μου διηγείτο την ιστορία της, επαναλαμβάνοντας συνεχώς την ευχή εκείνες οι ημέρες να εξαφανιστούν, να μην επαναληφθούν ποτέ», κατέληξε η Τσετίν.

Η επιφανής δικηγόρος θυμάται ακόμη την δύσκολη περίοδο κατά την οποία μαχόταν για προάσπιση της Αρμενικής της ταυτότητας. «Εκείνοι που φώναζαν για το άδικο, έπνιγαν την φωνή τους όταν γινόταν αναφορά στο Αρμενικό ζήτημα». Η κυρία Τσετίν, η οποία είχε φυλακιστεί για τρία χρόνια με την κατηγορία της αντίστασης κατά του Τουρκικού στρατιωτικού καθεστώτος, τόνισε ότι ουσιαστικό ρόλο στην απόφαση της να γίνει δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διαδραμάτισε η αποκαλυφθείσα Αρμενική της ταυτότητα.

Όταν το 2000, η γιαγιά της απεβίωσε σε ηλικία 95 ετών, η κυρία Τσετίν τίμησε την τελευταία της επιθυμία, δημοσιεύοντας την αγγελία του θανάτου της στην Αρμενική εφημερίδα της Τουρκίας Άγκος, με την ελπίδα ότι έτσι, θα εντοπίζονταν τα μέλη της χαμένης της οικογένειας, μεταξύ αυτών και η Μάργκαρετ, η αδελφή της γιαγιάς της, την οποία η 60χρονη δικηγόρος δεν είχε δει ποτέ.

Μερικούς μήνες μετά, στη Νέα Υόρκη, η Μάργκαρετ, ή «η γιαγιά Μάρτζ», ανέφερε στην κυρία Τσετίν πως όταν ο πατέρας της πέθανε το 1965, βρήκε στο πορτοφόλι του ένα σημείωμα που φύλαγε εκεί για χρόνια. Επρόκειτο για ένα γράμμα που του είχε αποστείλει η Ουρανία αμέσως μόλις ο ίδιος είχε αναχωρήσει για την Αμερική. «Όλοι μας ελπίζουμε και προσευχόμαστε να είσαι καλά», του είχαν ευχηθεί, τότε!