Στη Γουαδελούπη, μια πεισματάρικη σπίθα λαμπάδιασε ολόκληρο το αρχιπέλαγος

Le Monde Diplomatique

Του Francois Ruffin
Δημοσιογράφου


Με την κόρη του καθισμένη στα γόνατά του, ο Ολιβιέ Μερί μιλάει για «πάλη των τάξεων» και για «μαζική δράση», με το στόμα του γεμάτο γρανίτα από εξωτικά φρούτα. Οι λέξεις αυτές μπορεί να φαίνονται ξεπερασμένες στη μητροπολιτική Γαλλία. Όχι όμως και εδώ, δίπλα στα έλη της Γουαδελούπης και στο μανγκρόβιο (1) δάσος. Όχι σήμερα, Σάββατο του Αυγούστου, όπου οι πυροσβέστες του αεροδρομίου γιορτάζουν τη νίκη τους. Μια δωδεκάωρη γιορτή, από τις 12 το μεσημέρι ως τα μεσάνυχτα, με το ηχοσύστημα να παίζει στη διαπασών μουσική ζουκ (2) και με σπιτικό φαγητό (διάφορες ντόπιες σπεσιαλιτέ, ρύζι –φυσικά κρεόλ- και μάνγκο κατά βούληση). Είναι η ανταμοιβή τους για ένα ολόκληρο εξάμηνο απεργίας χωρίς καμία διακοπή, με ταυτόχρονη κατάληψη του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου (CCI), προσφυγή στα διοικητικά δικαστήρια και διαμεσολάβηση του νομάρχη.

«Και ξεκινήσαμε σχεδόν από το μηδέν, έ;» Ο Ολιβιέ στρέφεται προς τον «μέντορά» του, εργαζόμενο στην France Télécom και στέλεχος της Γενικής Ένωσης των Εργαζομένων της Γουαδελούπης (UGTG), ο οποίος καπνίζει λίγο παραπέρα : «Τον Απρίλιο του 2006, το συνδικαλιστικό συμβούλιο της UGTG μου έδωσε την εντολή να προσπαθήσω να επαναδραστηριοποιήσω την τοπική ένωση των εργαζομένων στις επιχειρήσεις του αεροδρομίου. Επρόκειτο για στρατηγικό σημείο, ωστόσο, η ένωση είχε πέσει σε αδράνεια. Εκείνη την εποχή, μονάχα ένας πυροσβέστης ήταν συνδικαλισμένος. Μετά από ένα πλήθος ενεργειών –συνεδριάσεις, συγκεντρώσεις, έρευνες και μοίρασμα προκηρύξεων- σήμερα έχουν ενταχθεί σε συνδικάτο οι 17 από τους 32…



Εργατική δύναμη
- Είναι σημαντικό για σας το μοίρασμα των προκηρύξεων;
- Εξαιρετικά σημαντικό. Όταν μοιράζεις ένα χαρτί, ελάχιστη σημασία έχει το κείμενο. Τον άλλο τον πείθεις σιγά σιγά, με την χειραψία, με όλη την επαφή, έτσι διαδίδεις τις ιδέες σου στο κοινωνικό σώμα. Και κυρίως, όταν τις μοιράζεις φορώντας το μπλουζάκι με την στάμπα UGTG, η φάση μετατρέπεται σε πραγματικό θερμόμετρο. Μετράς τη θερμοκρασία του κόσμου και, μερικές φορές, διαπιστώνεις ότι οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να παίρνουν φωτιά».

Συνεχίζοντας να ρουφάει αργά μερικές γουλιές από την «μαρτινικέζικη σοκολάτα» του, ο Μερί προχωράει προς την πίστα του χορού. «Ένα-δύο, ένα –δύο.» Με την πετσέτα του μπάνιου περασμένη γύρω από τον λαιμό του, δοκιμάζει το μικρόφωνο. «Άντε, σύντροφοι, συγκεντρωθείτε». Μέσα στη νύχτα, η μουσική και τα φωτορυθμικά σταματάνε, και οι «σύντροφοι», καθώς και οι γυναίκες τους και τα παιδιά τους, «συγκεντρώνονται». Ο νεαρός εκπρόσωπος της UGTG στέκεται μπροστά σε μια αυτοσχέδια οθόνη και σχολιάζει τις φωτογραφίες: «μας είχαν επιστρατεύσει οι χωροφύλακες, κι έτσι, κοιμόμασταν σε σπίτια φίλων μας. Κρυφτήκαμε μέσα στα δάση, δεν θα αποκαλύψουμε δα και τους κρυψώνες μας! Κάναμε ό,τι έκαναν παλιότερα οι σκλάβοι. γίναμε “μαρόν”(3)». Η επόμενη φωτογραφία δείχνει ένα φορτηγό αναποδογυρισμένο, «δεν ξέρω γιατί, πρόκειται για σύμπτωση, ακριβώς μπροστά στο Επιμελητήριο» - και το ακροατήριο σκάει τα γέλια. Μέχρι την τελική διαπραγμάτευση, με την οποία καταβλήθηκαν οι απλήρωτες υπερωρίες αρκετών χρόνων, «μεταξύ 17 και 25.000 ευρώ καθαρά». Κι όλα αυτά χάρη σε ποιόν; «Να έρθει ο Εντί Νταμάς, ο σύμβουλος της UGTC». Του παραδίδουν το δώρο του, ένα ρολόι Eurogold, κάτω από τα χειροκροτήματα του κόσμου. Ύστερα, σειρά έχουν η λυγερή Λιλιάν Γκασέ, της Εθνικής Ένωσης Αυτόνομων Συνδικάτων (UNSA) και ο μουσάτος Φρεντ Ποζικλές της Εργατικής Δύναμης (FO).

Μετά την ολοκλήρωση της τελετής, η μικροφωνική εγκατάσταση αρχίζει να ξερνάει και πάλι όλα τα ντεσιμπέλ της. «Κάναμε όλα όσα ανέκαθεν ονειρευόμασταν, ουρλιάζει ο Ποζικλές. Προηγουμένως, όταν λέγαμε ότι ανήκαμε στην FO, όλοι μας έλεγαν: “Α, το εργοδοτικό συνδικάτο.”» Απομακρυνόμαστε για να γλιτώσουμε από τον ορυμαγδό των ηχείων, έστω κι αν αυτό σημαίνει ότι θα ταΐσουμε με το αίμα μας σύννεφα ολόκληρα από κουνούπια.

«Όμως, η ατμομηχανή του κινήματος ήταν η UGTC,έτσι δεν είναι;»
«Ναι, όμως, το UGTC είναι ένα πολύ ιδιαίτερο συνδικάτο!» αναφωνεί το στέλεχος της FO, δημόσιος υπάλληλος, στο Υπουργείο Άμυνας. Η ιδιαιτερότητά του δεν συνίσταται στον αριθμό των μελών του, ούτε στο χρώμα της σημαίας του, ούτε στον ηγέτη του: η διαφορά του προέρχεται από τον τρόπο λειτουργίας του. «Εμείς, λέμε ευγενικά “καλημέρα” στο αφεντικό, γράφουμε μια πρώτη επιστολή, μια δεύτερη, μια τρίτη, και δεν πετυχαίνουμε τίποτα. Γι’ αυτούς, το πρόβλημα θα λυθεί μονάχα μέσα από τον συσχετισμό δυνάμεων». Αντί για τη συνηθισμένη προαναγγελία της απεργίας που προβλέπεται από το εργατικό δίκαιο, η UGTC αναγγέλλει : «Πρώτα τα μπλόκα, και μετά η συζήτηση». Από την εποχή της ίδρυσής της από μια χούφτα ιδεολόγων εθνικιστών, πέτυχε εκπληκτικές νίκες. Και όχι μόνο στις κάλπες. Σε τομείς που υπέφεραν, όπως το ζαχαροκάλαμο, όπου οι εργαζόμενοι αμείβονταν με μισθό χαμηλότερο κατά 25% από τον βασικό μισθό (SMIC), πέτυχαν αύξηση 30% μονομιάς. Κι όπως επισημαίνει ο Ποζικλές, «είναι κάτι που μένει στη μνήμη του κόσμου. Κι όταν λένε σε ένα αφεντικό “Θα υποχωρήσεις χωρίς όρους”, υποχωρεί. Ειδάλλως, γυρίζοντας το βράδυ σπίτι του, θα συναντήσει τον γενικό γραμματέα της UGTC έξω από τον φράχτη, με μια δυνατή μικροφωνική εγκατάσταση που θα τον νανουρίζει όλη τη νύχτα. Και την επόμενη ημέρα, όταν θα κάνει τα ψώνια του, ο γενικός γραμματέας θα τον ακολουθεί κατά πόδας στους διαδρόμους του σουπερμάρκετ. Θα πάει την Κυριακή στην εκκλησία; Θα κάθεται στο διπλανό στασίδι και θα του γνέφει. Θα πάει σε μια γιορτή; Θα είναι ο διπλανός του στο τραπέζι».

Μύθος ή εφιάλτης
Ακούγοντας όλα αυτά, αρχίζει κανείς να αναρωτιέται μήπως ένα μέρος τους ανήκει στο χώρο του μύθου. «Για ρωτήστε το αφεντικό της Orange Caraïbes να σας πει εάν όλα αυτά είναι μύθος! Εφιάλτης ναι, σίγουρα!».

Με τα πόδια πρησμένα από τα τσιμπήματα των κουνουπιών, επιστρέφουμε στο κέντρο της γιορτής. Σερβιρισμένο μέσα στα πλαστικά πιάτα, μας περιμένει ψάρι ψημένο στα κάρβουνα. Πως αντέδρασε η FO και ο Ζαν-Κλοντ Μαγί, ο γενικός γραμματέας της σε εθνικό επίπεδο κατά τη διάρκεια της μακράς σύγκρουσης που παρέλυσε τη Γουαδελούπη από τις 20 Ιανουαρίου του 2009 (4); Ο Ποζικλές χαμογελάει: «Επικοινωνούσαμε τακτικά με τη συνομοσπονδία. Εάν ήταν στο χέρι της, θα είχαμε αποσυρθεί από αυτή τη σύγκρουση. “Δεν έχει κανένα νόημα”, “Δεν θα τα πάρετε ποτέ τα 200 ευρώ (5)”, “Πέρασαν κιόλας είκοσι ημέρες”… Φυσικά, όλα αυτά δεν ήταν καθόλου ενθαρρυντικά. Με λίγα λόγια, δεν δίναμε το καλό παράδειγμα».

Τα ίδια ισχύουν και για τα υπόλοιπα συνδικάτα. «Διαπραγματεύονται θέσεις σε επιτροπές, στο Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο (CES), σε όλα τα περιφερειακά CES, κι αυτό τους φέρνει πιο κοντά, στο κατεστημένο. Τα οικονομικά τους εξαρτώνται ολοένα περισσότερο από τις κρατικές ενισχύσεις. Κι όλα αυτά, δεν σε ωθούν ιδιαίτερα στη μαχητικότητα».

Τον Δεκέμβριο του 2008, ενώ το ηφαίστειο ήταν έτοιμο να εκραγεί, η «Le Monde» αναφερόταν στη Γουαδελούπη μονάχα για να μιλήσει για τους «συγγραφείς της Καραϊβικής (6)». Ακόμα και ο αριστερός Τύπος δεν έβλεπε τίποτα από όλα όσα έμελλαν να συμβούν κι αναφερόταν μονάχα στην «γεμάτη μουσικές Καραϊβική (7)». Ωστόσο, ένα μήνα αργότερα, τρία γράμματα κάνουν ολοένα συχνότερα την εμφάνισή τους στις εφημερίδες: LKP - Liyannaj Kont Pwofitasyon (Συσπείρωση ενάντια στην αισχροκέρδεια και στην εκμετάλλευση). Τρία γράμματα που εμφανίζονται ακόμα και στις διαδηλώσεις στη μητροπολιτική Γαλλία, που κυριαρχούν σε όλες τις συζητήσεις. Στις διαδηλώσεις, ο κόσμος αναρωτιέται: «Μα ποια είναι η μυστική συνταγή τους; Να είναι άραγε το θερμό κλίμα των νησιών τους; Ή μήπως οι υπερβολικές τιμές στα μέρη τους; Ή ο χαρισματικός ηγέτης τους;»


Πολιτική αυταπάτη
Όπως συμβαίνει πάντα, για τα μέσα ενημέρωσης το «γεγονός» ξεπήδησε από το πουθενά, ξαφνικά, αναπάντεχα, για να εκδιωχθεί στη συνέχεια από την επικαιρότητα από ένα άλλο θέμα, τη γρίπη Η1Ν1. Η εικόνα της ξαφνικής εμφάνισης που προβάλλεται από τα μέσα ενημέρωσης εκφράζει μια πολιτική αυταπάτη η οποία είναι ευρύτατα διαδεδομένη στο χώρο της ριζοσπαστικής αριστεράς, την ελπίδα ότι από την κρίση θα πυροδοτηθεί «οπωσδήποτε» μια εξέγερση. Ότι τα πλήθη θα κινητοποιηθούν «αυθόρμητα». Κι ότι αρκεί να περιμένουμε να πέσει «από μόνο του» το –σάπιο πλέον και όχι απλά ώριμο- νεοφιλελεύθερο φρούτο. Έτσι, το «κίνημα» στις Αντίλλες αντιμετωπίζεται με μοναδικό κριτήριο αυτήν την αντίληψη, στην οποία υπάρχει φυσικά κι ένα μέρος αλήθειας. Πράγματι, η εισβολή του λαού στο προσκήνιο της ιστορίας -τον Ιούλιο του 1789, το Φεβρουάριο του 1917, τον Μάιο του 1936 και τον Δεκέμβριο του 1995 (8)- αποτελεί πάντα κάτι το μυστήριο. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να επισκιάζει μια άλλη ιστορία, υπόγεια, ταπεινή, κοπιαστική, την ιστορία των ανθρώπων που έστησαν βήμα βήμα μια οργάνωση, που διαδίδουν υπομονετικά την προπαγάνδα τους, που κάνουν ολοένα και πυκνότερο το δίκτυο των μελών τους, που δημιουργούν συμμαχίες για να ενισχύσουν το μέτωπο που έχουν συγκροτήσει. Με λίγα λόγια, πρόκειται για τους ανθρώπους που έκαναν πραγματικότητα αυτό που φάνταζε ως θαύμα. Χωρίς την UGTC, δεν θα υπήρχε το LKP. Το οποίο, φυσικά, δεν περιορίζεται μονάχα στην UGTC.

«Se silon jan ou bityé ou kapab rékolté saw planté», αυτό ήταν το σύνθημα της UGTC στο συνέδριο που πραγματοποίησε το 2008. Πρόκειται για τη μετάφραση στην κρεολική διάλεκτο του εδαφίου της Βίβλου «θα θερίσουμε ό,τι σπείραμε». Πράγματι, στο κίνημα του LKP, εύκολα εντοπίζει κανείς τους σπόρους που είχαν φυτευτεί στο παρελθόν. Ήδη το 1997, στα μπλουζάκια που φορούσαν τα μέλη της UGTC, στις αφίσες της και στις προκηρύξεις της, η οργάνωση κατακεραυνώνει την pwofitasyon (αισχροκέρδεια κι εκμετάλλευση). Απ’ ό,τι φαίνεται, η λέξη-σύνθημα φτιάχτηκε «από τους κάτω». Επιπλέον, τα μέλη της οργάνωσης που είναι συνηθισμένα στις –μερικές φορές βίαιες- ενέργειες που απαιτεί η περιφρούρηση των απεργιών, χρησιμοποίησαν την «τεχνογνωσία» τους για να στήσουν και να περιφρουρήσουν οδοφράγματα, σε συνεργασία με τα μέλη της CGT Γουαδελούπης.

Όσο δε για το δια της βίας κλείσιμο των καταστημάτων, πάλι δεν τους έλειπε η προπόνηση. Παραδοσιακά, κάθε 26 Μαΐου (την επέτειο της κατάργησης της δουλείας από τον Βικτόρ Σελσέ (9)), οι διαδηλωτές έκλειναν βίαια όλα τα καταστήματα της Πουέντ-α-Πιτρ μέχρι το 2003, οπότε και η ημέρα κηρύχθηκε επίσημη αργία στο νησί.
Σταθερή παρουσία στο πλευρό του κόσμου της εργασίας. Μοίρασμα προκηρύξεων. Και δυναμικές ενέργειες όποτε κρινόταν αναγκαίο. Δηλαδή, καμία «μυστική συνταγή».

Δεν πρόκειται λοιπόν για έκπληξη αλλά για το αυτονόητο, που στη μητροπολιτική Γαλλία έχει ξεχαστεί. Για την UGTC, ο συνδικαλισμός είναι –αναγκαστικά- «αγωνιστικός». Η διαπραγμάτευση, η οποία είναι απαραίτητη, διεξάγεται στο πλαίσιο ενός «συσχετισμού δυνάμεων». Ο «ταξικός εχθρός» δεν είναι «κοινωνικός εταίρος». Σε όλα αυτά προσθέτουμε και τη διεκδίκηση της «ανεξαρτησίας» και το κοκτέιλ είναι έτοιμο. Με αυτές τις απλές συνταγές, η Ένωση κέρδιζε ολοένα μεγαλύτερη απήχηση, φτάνοντας στο σημείο να ανατρέψει ριζικά το συνδικαλιστικό τοπίο στο νησί. Στις 3 Δεκεμβρίου του 2008 –και η ημερομηνία έχει τη σημασία της- αποσπά την πλειοψηφία (το 52%) στις εκλογές για τα δικαστήρια εργατικών διαφορών (10). Δύο ημέρες μετά από τη νίκη, η UGTC απηύθυνε έκκληση σε συνδικάτα και οργανώσεις για την πραγματοποίηση μιας διαβούλευσης. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης αποφασίστηκε και οργανώθηκε η πρώτη διαδήλωση…


Η επιστροφή του επαναστάτη
Τα 4x4 κάνουν επιτόπια στροφή στην αυλή, ακολουθούμενα από τα φορτηγάκια. Το τηλέφωνο χτυπάει επίσης, «για δουλειές». Γιατί ο Λουί Τεοντόρ έχει γίνει πλέον «γαιοκτήμονας», όπως τον πειράζουν χαμογελώντας οι φίλοι του. Είναι ιδιοκτήτης μιας φυτείας μιας ιδιαίτερης ποικιλίας ανανά, που προορίζεται για την τοπική αγορά.
Μετά τις σπουδές του στη μητροπολιτική Γαλλία, μετά τις ποινές που του επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, κι αφού συνάντησε τον Μάο Τσε Τουνγκ στο Πεκίνο, τον Τσε Γκεβάρα στο Σαντιάγκο και τον Μεχντί Μπεν Μπάρκα (11) στο Αλγέρι και φύτεψε οπωροφόρα στην Κούβα, ο στρατευμένος αγωνιστής επέστρεψε τη δεκαετία του 1960 στο νησί του, στη Γουαδελούπη. «Εδώ ιδρύσαμε το GONG (Ομάδα Εθνικής Οργάνωσης της Γουαδελούπης). Εκείνη την περίοδο, μετά την ανεξαρτητοποίηση της Αλγερίας, του Μαρόκου, της Τυνησίας και της Μαύρης Αφρικής, πιστεύαμε στη χειραφέτηση. Τον Μάιο του 1967 ξεσπάει η απεργία των οικοδόμων αλλά συντρίβεται αμέσως». Περισσότεροι από 100 νεκροί. Ο πρώτος νεκρός από τα πυρά το γαλλικού στρατού, ο Ζακ Νεστόρ, ήταν μέλος του GONG, όπως και πολλά άλλα θύματα. Ταυτόχρονα, η γαλλική κυβέρνηση προχωράει σε συλλήψεις στη μητροπολιτική Γαλλία (στο Μπορντό) και τους φυλακίζει στη Φρεν. «Μας αναζητούσαν, αλλά εμείς είχαμε προετοιμαστεί για το χειρότερο. Περάσαμε στην παρανομία, όπου παρέμεινα για οκτώ χρόνια…». Από εκείνη την περίοδο έμεινε στον Τεοντόρ το παρατσούκλι «σύντροφος Ζαν».

Πάνω στον τοίχο τρέχει μια σαύρα και καταφεύγει πίσω από ένα καφάσι πεπόνια. «Θάψαμε τους νεκρούς μας. Υπερασπιστήκαμε τους φυλακισμένους αγωνιστές μας. Κι ύστερα, προχωρήσαμε σε έναν πρώτο απολογισμό: τι έπρεπε να κάνουμε μετά από την ήττα; Πρώτον, για να μας ακολουθήσει ο λαός, δεν έπρεπε να περιοριστούμε μονάχα στον τομέα της πολιτικής, αλλά να αναμειχθούμε στην οικονομία, στον πολιτισμό, στον συνδικαλισμό, παντού. Δεύτερον, κανένας λαός δεν αγωνίζεται για τις ιδέες που έχει μέσα στο κεφάλι της μια μειοψηφία διανοούμενων: συνεπώς, έπρεπε να λάβουμε υπόψη τις προσδοκίες του λαού μας. Τρίτον, ο αγώνας μας προβλεπόταν μακρόχρονος» όπως εξηγεί ο «σύντροφος Ζαν», όσο κι αν οι δύο αιώνες της σκλαβιάς συνέβαλαν στη δημιουργία γλώσσας, μουσικής και γαστρονομίας, στην Γουαδελούπη δεν υπήρχε ιστορικό προηγούμενο, καθώς δεν υπήρξε ποτέ ανεξάρτητη. «Συνεπώς, οφείλαμε να επιτυγχάνουμε, με σύνεση, μικρές νίκες οι οποίες και θα αποτελούσαν βήματα προς την αυτονομία. Εγκατασταθήκαμε στην Σαιντ Ροζ, στο κέντρο της περιοχής που καλλιεργείται το ζαχαροκάλαμο».


Η εμφάνιση οργανώσεων
Το νήμα αρχίζει να ξετυλίγεται αργά. «Ένας νεαρός που έκανε θέατρο μας σύστησε στον πατέρα του». Ο οποίος είχε δουλέψει σε όλα τα εργοστάσια και συμπαθούσε τους κομμουνιστές. «Τον συναντούσαμε συχνά τα βράδια κι αποτελούσε το στάδιο της προκαταρκτικής έρευνάς μας. Στη συνέχεια, μας έβαλε στον κύκλο των φίλων του και, όση ώρα δουλεύαμε στους κήπους όλοι μαζί, συζητούσαμε• έτσι, μάθαμε ένα σωρό πράγματα». Συντάχθηκε ένα ερωτηματολόγιο και, με τη βοήθεια ενός μικρού μαγνητοφώνου, συγκέντρωσαν μια σημαντική μάζα πληροφοριών. Μέχρι να ξετυλιχθεί ολόκληρο το κουβάρι. «Στο τέλος, πραγματοποιήσαμε την παρουσίαση των συμπερασμάτων μας μπροστά σε 300 με 400 άτομα, λέγοντάς τους: “Όταν ήρθαμε να σας δούμε, δεν ξέραμε τίποτα. Είστε οι καθηγητές μας. Θα σας παρουσιάσουμε τα συμπεράσματά μας κι εσείς θα μας πείτε αν θέλετε να οργανωθείτε. Δεν θα το κάνουμε στη θέση σας, αλλά θα σας βοηθήσουμε”. Ήταν ενθουσιασμένοι που τους είχαμε καταλάβει, μέχρι και την παραμικρή λεπτομέρεια».

Οι μεροκαματιάρηδες εργάτες γης που δούλευαν στη συγκομιδή του ζαχαροκάλαμου όφειλαν να θερίζουν 417 «πακέτα», καθένα από τα οποία αποτελούνταν από 12 κορμούς ζαχαροκάλαμου. Τα 400 αντιστοιχούσαν στο μεροκάματο και τα 17 στο ενοίκιο της καλύβας τους. Λες και δεν την είχαν ξεπληρώσει εδώ και πολύ καιρό… «Ήταν μια από τις πρώτες διεκδικήσεις μας, μαζί με την εξίσωση του μισθού του εργάτη γης και του βιομηχανικού εργάτη. Και τις πετύχαμε». Πολύ γρήγορα, παρά την δολοφονία ενός ηγετικού στελέχους, η Ένωση των Αγροτών της Γουαδελούπης (UPG) και η Ένωση των Εργατών Γης (UTA) πετυχαίνουν σημαντικές νίκες στα ζητήματα του βασικού μισθού, στο μερίδιο της συγκομιδής που άφηναν στον κολίγο καλλιεργητή οι άποικοι, και, στη συνέχεια, στον αγώνα για την αναδιανομή της γης…. «Χάρη στο ιδιαίτερο και ελεύθερο ύφος μας, χάρη στην κρεολική γλώσσα που μιλούσαμε, σύντομα επεκταθήκαμε σε ολόκληρο το νησί. Αλλά και χάρη στη μέθοδό μας: πρώτον, κάνουμε έρευνα και φροντίζουμε να έχουμε δίκιο. Δεύτερον, με τη μαζική δράση, αλλάζουμε τους συσχετισμούς δυνάμεων. Τρίτον, έχουμε πάντα μέτρο, δεν προσπαθούμε να προχωρήσουμε αμέσως υπερβολικά μακριά, μέχρι τον απώτατο στόχο μας• αντίθετα, προτιμάμε να συσσωρεύουμε επιτυχίες». Ο στόχος είναι να τους εμπιστεύονται οι εργαζόμενοι και να ανέβει το επίπεδο της συνειδητοποίησής τους… Το 1973, πάνω σε αυτά τα θεμέλια, γεννιέται η UGT.

Η ιστορία ελάχιστα εκπλήσσει, κάθε οργάνωση γνωρίζει, κυρίως στις αρχές της, στιγμές δόξας αλλά και οδυνηρές στιγμές. Όσο για το λεξιλόγιο, όροι όπως «μάζα», «εργαζόμενοι» κι «επίπεδο συνειδητοποίησης» ανήκουν σε μια εποχή όπου –από τον Τρίτο Κόσμο ως τη Δύση- ο σοσιαλισμός προχωρούσε νικηφόρα, τουλάχιστο μέσα στο μυαλό πολλών. Αντίθετα, αυτό που εκπλήσσει είναι η συνέπεια στην πάλη και η συνέχεια στην ορολογία, η οποία δεν εγκαταλείπεται, ούτε και στρογγυλεύεται.
Στο πορτμπαγκάζ του Clio του Νταμάς υπάρχουν πακέτα από το φυλλάδιο «Ψήφισμα της Επιτροπής: “Οργάνωση, Ύφος και Μέθοδοι εργασίας”. Δεκέμβριος του 1975.


Αποφασιστικότητα για αγώνα
Επανέκδοση για την UGTC Φεβρουάριος 2005». Το ύφος του είναι γεμάτο σφοδρότητα κι επιθετικότητα: «Η UGTC δεν είναι μια οργάνωση πωλητών συνδικαλιστικής κάρτας, είναι μια οργάνωση πάλης της εργατικής τάξης… Η UGTC χρειάζεται ηγέτες οι οποίοι να είναι άνθρωποι της δράσης, να διαθέτουν αποφασιστικότητα και να είναι ικανοί να οδηγήσουν τους άλλους στον αγώνα. Η UGTC δεν χρειάζεται φλύαρους που έχουν αποστηθίσει κι απαγγέλλουν όλη την μέρα την εργατική νομοθεσία, ούτε και γραφειοκράτες ανίκανους να ενωθούν με τις μάζες… Ο λαός, και μόνο ο λαός, είναι η κινητήρια δύναμη και ο δημιουργός της παγκόσμιας ιστορίας Αγωνιζόμαστε για τα συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας και όχι για τα συμφέροντα μιας μειοψηφίας…».

Για κείμενο του 1975, δεν μας εκπλήσσει διόλου. Για σκεφτείτε όμως ότι αυτό το κείμενο αναδημοσιεύεται το 2005 αυτούσιο, χωρίς να έχει προστεθεί ούτε λέξη, η παραμικρή επεξήγηση! Και ότι, τρεις δεκαετίες αργότερα, χωρίς να κοκκινίζει, ο Νταμάς –αν και παραδέχεται ορισμένες παρεκκλίσεις- μας διαβεβαιώνει ότι «είναι το βασικό κείμενο που χρησιμοποιούμε κατά την εκπαίδευση των στελεχών μας»! Θα έπρεπε τότε να φανταστούμε το αδιανόητο: την (προσκείμενη στο κομμουνιστικό κόμμα) CGT να ανατυπώνει και να χρησιμοποιεί ως βασικό κείμενο τα ψηφίσματα των παλαιότερων συνεδρίων της που έβριθαν εκφράσεων όπως «ταξικοί αγώνες», «αντίπαλοι του εργοδοτικού χώρου» και «μάχη ενάντια στον καπιταλισμό», όταν, το 2006, στα κείμενα του προσυνεδριακού διαλόγου δεν γινόταν πλέον αναφορά ούτε καν σε «εργάτες» ή σε «εργαζόμενους». Πόσω μάλλον δε να φανταστεί κανείς την (σοσιαλδημοκρατική) CFDT να επιστρέφει –αυτή τη φρασεολογία χρησιμοποιούσε τότε- στην «επιθετική στρατηγική η οποία αποσκοπεί, μέσα από τους ταξικούς αγώνες, στην επιτάχυνση της εγκαθίδρυσης της σοσιαλιστικής κοινωνίας». Δεν νομίζετε ότι ο Φρανσουά Σερέκ, ο σημερινός ηγέτης της, θα είχε πνιγεί προτού καν ολοκληρώσει τη φράση του;

Στα γραφεία της CGT Γουαδελούπης, στην Πουέντ-α-Πιτρ, μας δέχεται ο Ζαν Μαρί Νομερτέν, ο γενικός γραμματέας της: «Για μεγάλο χρονικό διάστημα, προσποιούμασταν ότι δεν ήταν τόσο σημαντικές οι ήττες που βιώναμε, επειδή εξακολουθούσαμε να αποσπάμε την πλειοψηφία στις εκλογές για την ανάδειξη εκπροσώπων στα δικαστήρια εργατικών διαφορών. Όταν το 1997 η UGTC αποφάσισε να συμμετάσχει για πρώτη φορά στις εκλογές, μας τσάκισε. Ήταν ολοφάνερο. Είτε θα αναθεωρούσαμε τη στάση μας, είτε το συνδικάτο μας θα εξαφανιζόταν». Ο ηγέτης της CGT παραδέχεται με αντικειμενικότητα ότι «δεν υπάρχει συνταγή θαύμα: για να σε σέβονται, πρέπει να βρίσκεσαι πάντα κοντά στη βάση σου. Κι η CGT την είχε εγκαταλείψει για μια ολόκληρη δεκαετία. Μαζί με νεαρούς συντρόφους, συνομήλικούς μου, ξαναρχίσαμε τη δουλειά μυρμηγκιού, δουλεύοντας χωρίς σταματημό μέσα στις επιχειρήσεις, στο πλευρό των μισθωτών. Επιστρέψαμε στο συσχετισμό δυνάμεων, στις συγκρούσεις, στις κατακτήσεις, στο ταχυδρομείο, στο τσιμεντάδικο και στην μπανανοφυτεία όπου επιτύχαμε την καταβολή στο τέλος του χρόνου ενός πριμ 650 ευρώ».


Επιστροφή στη βάση
Επιπλέον, η CGT ενίσχυσε τους δεσμούς της με τις υπόλοιπες συνδικαλιστικές οργανώσεις. Όταν τον Δεκέμβριο του 2003 οργάνωσε την τρίμηνη απεργία στις τράπεζες, η UGTC της προσέφερε την βοήθειά της, οργανώνοντας διαδηλώσεις στις οποίες συμμετείχαν 4.500 άτομα. «Επιπλέον, από το 2002, συμμετέχουμε στον ενωτικό εορτασμό της Πρωτομαγιάς. Για μας, το liyannaj (συσπείρωση) έχει αρχίσει να δημιουργείται εδώ και μια δεκαετία…» Η επιστροφή στη «βάση» και στον «συσχετισμό δυνάμεων» αποδεικνύεται επιτυχημένη. «Είχαμε ήδη σταματήσει την αιμορραγία των μελών και κερδίσαμε αρκετά νέα μέλη. Και τώρα, μέσα σε έξι μήνες, ο αριθμός των μελών μας έχει διπλασιαστεί». Καθώς όλοι ακολουθούν το παράδειγμα της UGTC η οποία είναι στο εξής κυρίαρχη, ολόκληρος ο συνδικαλιστικός χώρος περνάει σε αγωνιστικές πρακτικές.

«Για να καταλάβεις, ακόμα και η FO!» Κι αυτό, το λέει γελώντας ο Μαξ Εβαρίστ, ο νομαρχιακός γραμματέας της. Μάλιστα, γελάει τόσο πολύ που σου δίνει την εντύπωση ότι οι 84 ημέρες γενικής απεργίας ήταν μια απίθανη φάρσα. «Είχαμε τη φήμη ότι είμαστε το δεξί χέρι της εργοδοσίας. Και πρέπει να παραδεχτούμε ότι η φήμη δεν ήταν καθόλου αδικαιολόγητη, ο προκάτοχός μου, ένας δεξιός κύριος, εμφανιζόταν πάντα στις δημόσιες εκδηλώσεις δίπλα στους αιρετούς άρχοντες και στους εκπροσώπους του Medef (12)!» Όταν τον διαδέχτηκε ο Εβαρίστ, για μερικά χρόνια ακολούθησε την ίδια πρακτική. «Κι ύστερα, μια μέρα, βλέποντας όλους τους άλλους μαζί και την UGTC να έχει σαρώσει στις εκλογές για τα δικαστήρια εργατικών διαφορών, σκέφτηκα : “Είμαι νέος, θέλω δράση, γιατί δεν ριχνόμαστε κι εμείς στη μάχη;”» Την Πρωτομαγιά του 2005, η FO συμμετέχει στην ενιαία πορεία του ενωτικού εορτασμού και, όταν ο πρώην γραμματέας της οργάνωσης τον βρίζει, ο Εβαρίστ απαντάει από τη συχνότητα του Radio France Outre-mer (RFO): «Θα μπορούσε να κατηγορήσει κανείς ένα γιατρό επειδή περιθάλπει τους ασθενείς του; Μπορεί να κατηγορήσει κανείς έναν συνδικαλιστή επειδή υπερασπίζεται τα συμφέροντα των εργαζομένων; Μα αυτό είναι τρέλα!»

Αντίθετα, δεν αντιμετώπισε καμία κατηγορία περί «προδοσίας» από τις υπόλοιπες συνδικαλιστικές οργανώσεις. «Αμέσως, τα υπόλοιπα συνδικάτα μας αγκάλιασαν, χωρίς πικρία, χωρίς κατηγορίες για την στάση μας στο παρελθόν, και μας έδωσαν μια καλή θέση ανάμεσά τους, παρά το βεβαρημένο μας παρελθόν». Την προηγούμενη χρονιά, είχε ξεσπάσει απεργία στην Général Bricolage, στο κατάστημα του Μπερνάρ Χαγιό, ενός «béké» (μέλος της ιθύνουσας λευκής τάξης που κατάγεται από τους πρώην αποίκους) που ελέγχει το λιανικό εμπόριο στο νησί. «Είχαμε σημαντική στήριξη από την UGTC και την CGT. Γιατί εμείς, στην FO, είμαστε αυτό που αποκαλώ “συνδικαλιστές με γόβες”. Και, φυσικά, τα μέλη μας δεν είναι μονάχα γυναίκες: απλά, οι διαδηλώσεις, η περιφρούρηση απεργιών και η διανομή προκηρύξεων δεν είναι για μας. Εξάλλου, ορισμένα από τα μέλη μας μου το λένε ανοιχτά: “Πληρώνω τη συνδρομή μου στο συνδικάτο, αλλά μετά, με παρατάς ήσυχο!” Αντίθετα, στην UGTC και στην CGT, ο βαθμός στράτευσης των μελών τους είναι διαφορετικός: τα μέλη τους θα κατέβουν στις κινητοποιήσεις. Κι αν δεν ακολουθήσει η ηγεσία τους, θα την ξηλώσουν».

Το εγχείρημα πέτυχε
Ο Εβαρίστ χαμογελάει, γνωρίζοντας την εντύπωση που θα προκαλέσει η παραδοξολογία του: «Παρά τις αδυναμίες μας, αν το LKP υπάρχει, αυτό το οφείλει σε εμάς. Ε ναι! Η εργοδοσία το έλεγε: “Τη μέρα που θα πάει μαζί τους η FO…” Πράγματι, κατά κάποιο τρόπο, εάν το κίνημα του LKP δεν εμφανίστηκε νωρίτερα, αυτό οφειλόταν σε μας γιατί διχάζαμε. Έτσι, το ότι το εγχείρημα πέτυχε οφείλεται κι αυτό σε μας!» Και σκάει στα γέλια. Στον τοίχο, η μαυρόασπρη αφίσα του Λεόν Ζουό (13) δεν δείχνει κανένα σημάδι ιλαρότητας.

Έτσι, μέσα από την κοινή παρουσία σε συγκρούσεις και σε εορτασμούς της Πρωτομαγιάς σφυρηλατήθηκε μια ενότητα στη βάση και μια εγγύτητα απόψεων στην κορυφή. Ανάμεσα σε όλα τα στελέχη που ανήκουν στην ίδια γενιά, η liyannaj (συσπείρωση) είχε ήδη πραγματοποιηθεί. Κι οι διαπαραταξιακές συνεδριάσεις έπαψαν πλέον να είναι τυπικές συναντήσεις οι οποίες δεν οδηγούσαν πουθενά. Αντίθετα, υπήρχε το κοινό έδαφος για αγώνα, δράση στο επίπεδο της βάσης, αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων. Υπήρχε κι ένας ηγέτης…

«Domota sétan nou!» Το όνομά του είναι γραμμένο σε όλους τους δρόμους, πάνω σε κάθε πινακίδα: «Ο Ντομοτά μας ανήκει!» Υπάρχουν και τα «Ντομοτά φασίστα!» που είναι γραμμένα στην (χωρίς βιομηχανίες) βιομηχανική ζώνη του Ζαρί, περιοχή που ελέγχεται από τους «béké», στην οποία είναι εγκατεστημένες οι γαλλικές τράπεζες, το Caribbean World Trade Center και τα σουπερμάρκετ.

Ακούγονται παιδικές φωνές. Ο πρώτος όροφος του κτιρίου φιλοξενεί το ιατρείο ενός παιδίατρου. Στον δεύτερο όροφο στεγάζονται τα λιτά γραφεία της UGTC και το γραφείο του Ελί Ντομοτά, του γενικού γραμματέα της. «Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι με πιάνει όταν ακούω να λένε ότι οφείλουμε να “εξανθρωπίσουμε τον καπιταλισμό”! Μα εμείς είμαστε απόγονοι των σκλάβων. Και η δουλεία υπήρξε η πιο βάρβαρη μορφή του καπιταλισμού. Σκότωσαν, κρέμασαν, έκαψαν, έκοψαν χέρια, πόδια και κεφάλια εδώ, σ’ αυτόν τον τόπο, κι όλα αυτά για το κέρδος. Πως είναι δυνατόν να μας κάνουν να πιστέψουμε σήμερα ότι το λιοντάρι μπορεί να αρχίσει να τρώει χορτάρι;»

Μέσα στο δωμάτιο δεν υπάρχει κομπιούτερ. Μονάχα προκηρύξεις… «Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη δράση στη βάση. Και κυρίως όχι οι δημοσκοπήσεις. Την περίοδο 17 Δεκεμβρίου-20 Ιανουαρίου, στις αρχές της γενικής απεργίας, γυρίσαμε ολόκληρη τη Γουαδελούπη, μοιράζοντας προκηρύξεις και οργανώνοντας συνελεύσεις. Περάσαμε από κάθε Δήμο και κοινότητα». Με το εξής πρόγραμμα: το Σάββατο στην περιφέρεια των οικισμών, μπροστά στα σουπερμάρκετ και στα πολυκαταστήματα, την Κυριακή στο σχόλασμα της εκκλησίας, το Ψυχοσάββατο στην είσοδο των νεκροταφείων, και, κατά τη διάρκεια του ποδηλατικού Γύρου της Γουαδελούπης, «μοίρασμα προκηρύξεων στις πόλεις σταθμούς της αθλητικής διοργάνωσης. Πρέπει να επιστρέφεις πάντα στη βάση σου, να διατηρείς το αδιάκοπο πήγαινε-έλα. Οι συνδικαλιστές ηγέτες έχουν ένα όραμα, ωστόσο, ο λαός είναι εκείνος που το επικυρώνει ή το παραμερίζει».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα: κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με το LKP, ο νομάρχης επιχείρησε ένα κόλπο. Πριν καταστεί οριστική η συμφωνία, ανακοίνωσε την επανέναρξη των μαθημάτων στα σχολεία. «Συζητήσαμε μεταξύ μας και ένας συνάδελφος ήταν έτοιμος να κάνει την παραχώρηση: “Μα αφού η υπογραφή του πρωτοκόλλου βρίσκεται σε καλό δρόμο…”» Φυσικά, η UGTC επιθυμούσε να διατηρηθεί η πίεση μέχρι τέλους: τα σχολεία δεν έπρεπε να ξανανοίξουν. «Εμείς του είπαμε: “Εάν δεν έχεις πειστεί, βγες έξω και ανακοίνωσέ το στον κόσμο.” Βγήκε, και, καθώς αντιμετώπισε τη δυσαρέσκεια του κόσμου, επέστρεψε κι είπε: “Καλά, εντάξει, κατάλαβα.” Εάν η βάση αντιδρά, αυτό σημαίνει ότι η ηγεσία δεν είχε κατανοήσει την κατάσταση».

Ο τύπος ήταν γεμάτος επαίνους για τον Ντομοτά και την «προσωπικότητά» του, ενώ ταυτόχρονα ήταν γεμάτος δυσπιστία: «χαρισματικός», «έξυπνος», «πονηρός»… Βέβαια, ίσως αυτά τα προτερήματα να αντανακλούσαν, απλούστατα, το «επίπεδο της συνειδητοποίησης» των στελεχών του.

Λίγο αργότερα από αυτή τη συνάντηση, το ίδιο βράδυ (14), έκανα ζάπινγκ στην i-Télé, το ενημερωτικό κανάλι με τη συνεχή ροή ειδήσεων. Λίγο πριν συνθηκολογήσουν, οι εργάτες της New Fabris (15) είχαν καλέσει στο εργοστάσιο τους εργαζόμενους στην Continental, στην Aubade και στην Renault, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν και πήγαν στο Σατελρό. Αντίθετα, όπως επισήμαινε το ρεπορτάζ, «δεν παραβρέθηκε κανένα ηγετικό στέλεχος συνδικάτου εθνικής εμβέλειας».



Υποσημειώσεις


(1) (ΣτΜ) Υδρόβιο δάσος που φυτρώνει στις ακτές και στα έλη των τροπικών, με το ριζικό σύστημα των δέντρων να αναπτύσσεται, τόσο μέσα στο νερό, όσο και μέσα στη λάσπη του πυθμένα.
(2) (ΣτΜ) Ιδιαίτερα ρυθμική μουσική των Μικρών Αντιλλών.
(3) (ΣτΜ) Με αυτόν τον ισπανοαμερικανικό όρο αποκαλούνταν οι Νέγροι σκλάβοι που είχαν αποδράσει –συχνά μετά από εξέγερση, κάψιμο της φυτείας και φόνο του ιδιοκτήτη της- και είχαν καταφύγει μαζί με άλλους δραπέτες σε ελεύθερα χωριά χτισμένα σε εξαιρετικά δύσβατες περιοχές. Όταν οι Λευκοί άποικοι συλλάμβαναν έναν «μαρόν», του έκοβαν το χέρι. Για τους υπότροπους ίσχυε το κόψιμο ποδιού ή η κρεμάλα.
(4) Bλέπε Fabricie Doriac, «Lame de fond à la Guadeloupe», «Le Monde diplomatique», Μάρτιος 2009.
(5) (ΣτΜ) Διεκδικούσαν την καταβολή του μηνιαίου επιδόματος σε όλους τους μισθωτούς έτσι ώστε να αντισταθμιστεί η μεγάλη ακρίβεια που οφείλεται στην ολιγοπωλιακή δομή της απομακρυσμένης από τη μητρόπολη νησιωτικής αγοράς η οποία ελέγχεται από τα καρτέλ λίγων béké.
(6) «Le Monde des livres», 5 Δεκεμβρίου 2008.
(7) «L’Humanité», Παρίσι, 5 Δεκεμβρίου 2008.
(8) (ΣτΜ) Οι δύο τελευταίες ημερομηνίες αφορούν τη νίκη του Λαϊκού Μετώπου που έλαβε σημαντικά φιλολαϊκά μέτρα (οκτάωρο, καθιέρωση –για πρώτη φορά παγκοσμίως- της άδειας μετ’ αποδοχών…), καθώς και τον μήνα των μεγάλων απεργιακών κινητοποιήσεων που παρέλυσαν ολόκληρη τη Γαλλία και εμπόδισαν το ξήλωμα του κοινωνικού κράτους που επιχειρούσε η δεξιά κυβέρνηση Ζιπέ.
(9) (ΣτΜ) Schoelcher Victor (1804-1893). Υφυπουργός Ναυτιλίας της επαναστατικής κυβέρνησης του 1848. Σήμερα, η σωρός του βρίσκεται στο Πάνθεον.
(10) (ΣτΜ) Στη Γαλλία, τα δικαστήρια εργατικών διαφορών (Prud’hommes) αποτελούνται από έναν εκπρόσωπο των εργαζομένων, ένα των εργοδοτών και ένα τακτικό δικαστή.
(11) (ΣτΜ) Μαροκινός πολιτικός, ηγέτης της Εθνικής Ένωσης των Λαϊκών Δυνάμεων (UNFP). Κατέφυγε στο Παρίσι κυνηγημένος από το απολυταρχικό καθεστώς του βασιλιά Χασάν Β’ που τον είχε καταδικάσει ερήμην σε θάνατο. Τον Οκτώβριο του 1965, πράκτορες των μαροκινών μυστικών υπηρεσιών –σε συνεργασία με Γάλλους ομόλογούς τους- τον απήγαγαν κι έκτοτε χάθηκαν τα ίχνη του… Η υπόθεση προκάλεσε διεθνή σάλο.
(12) (ΣτΜ) του αντίστοιχου γαλλικού ΣΕΒ
(13) Γενικός γραμματέας της CGT από το 1909 ως το 1947, εγκατέλειψε την οργάνωση τον Δεκέμβριο του 1947 μαζί με τα μέλη της οργάνωσης που δεν ήταν κομμουνιστές και ίδρυσε την CGT-FO.
(14) 30 Ιουλίου 2009.
(15) (ΣτΜ) Οι εργαζόμενοι της βιομηχανίας που κατασκευάζει εξαρτήματα αυτοκινήτων είχαν καταλάβει για μεγάλο χρονικό διάστημα το εργοστάσιό τους.