Των Xiyun Yang και Michael Wines
The New York Times
Ήταν το αποκορύφωμα της Πολιτιστικής Επανάστασης, αλλά στην καρδιά της κινεζικής πρωτεύουσας, υπό το ερευνητικό βλέμμα των ξένων πρεσβειών, χτισμένων στη σειρά, νέοι Κινέζοι προσκυνούσαν τις αρχές του καπιταλισμού. Πλήθη 500 ή και περισσότερων ατόμων, διεφθαρμένων από τα οράματά τους για κέρδη, συγκεντρώνονταν κάθε Κυριακή σε έναν δρόμο στη συνοικία του Πεκίνου που φιλοξενεί τις πρεσβείες, για να ασχοληθούν μ’ ένα επαίσχυντο εμπόριο. «Μαθαίνουν πώς να κλείνουν δουλειές και να μαζεύουν χρήματα», έγραψε με πίκρα ένας αξιωματούχος της πόλης. «Αυτό βλάπτει σοβαρά την υγιή ανάπτυξη των κληρονόμων της επανάστασης του προλεταριάτου». Ήταν τέτοια η κατάσταση το 1966, που το να πουλάς περιστέρια σε μια αυτοσχέδια αγορά εθεωρείτο εμπόδιο στο θρίαμβο του σοσιαλισμού και επιπλέον –όπως πρόσθεσε ο ίδιος αξιωματούχος– σπατάλη τροφής για πτηνά. Τα έγγραφα σχετικά με την αγορά περιστεριών του Πεκίνου, όπως χιλιάδες άλλα έγγραφα της Πολιτιστικής Επανάστασης, έμειναν απόρρητα επί δεκαετίες, ως αναγκαία κρατικά μυστικά που κρατήθηκαν από μια κυβέρνηση απρόθυμη να επισημάνει τις υπερβολές της εποχής του Μάο. Πέρυσι, όμως, η Κίνα άνοιξε τα αρχεία επιλεγμένων απόρρητων κυβερνητικών εγγράφων από εκείνη την περίοδο, στο Πεκίνο, στη Σαγκάη και την Ξιάν. Κι έτσι, ένα πέπλο άρχισε να σηκώνεται μπροστά από την προαναφερθείσα και άλλες τετριμμένες ιστορίες της Πολιτιστικής Επανάστασης – άλλες θλιβερές, μερικές αστείες, οι περισσότερες πολύ ανιαρές.
Το πρώτο βήμα
Τα αρχεία της Πολιτιστικής Επανάστασης, που έλαβε χώρα από το 1966 ώς το θάνατο του Μάο, το 1976, συνθέτουν μόλις 16 εκ των συνολικά 21.568 τόμων, που δημοσιοποίησαν οι Αρχές του Πεκίνου στο πλαίσιο τεσσάρων χωριστών αποχαρακτηρισμών – το 1996, το 1997, το 2001 και το 2009.
Δεμένα και ταξινομημένα σε ράφια, σαν σε βιβλιοθήκη, τα αρχεία είναι διαθέσιμα στο κτίριο των Δημοτικών Αρχείων, ένα ευρύχωρο μοντέρνο οικοδόμημα με ακαδημαϊκή ατμόσφαιρα, γεμάτο καρέκλες, στη νότια πλευρά της πόλης. Οι φάκελοι με την κίτρινη απόχρωση δίνουν μια μικρή γεύση για τα εγκλήματα εκείνης της εποχής: καταγγελίες κατά γονέων από παιδιά• εξευτελισμός διανοουμένων• υποθέσεις εκατομμυρίων ατόμων που καταστράφηκαν από τους Κόκκινους Φρουρούς, οι οποίοι είχαν λάβει εντολή να αναμορφώσουν την κοινωνία. Η λατρεία στο πρόσωπο του Μάο τον κατέστησε θεό εν ζωή, ενώ για τη διεκδίκηση της εύνοιάς του ξεσπούσε ένοπλη βία. Όλα ήταν πολιτικοποιημένα. Πολλοί κατέληγαν στην αυτοκτονία. Σήμερα, οι φρικαλεότητες αυτής της εποχής λείπουν από τα επίσημα βιβλία της Ιστορίας. Το γιατί η κυβέρνηση δημοσιοποίησε ορισμένα έγγραφα της εποχής είναι ασαφές. Οι αρμόδιοι αξιωματούχοι επιμένουν να αρνούνται να δώσουν συνεντεύξεις. Οι ειδικοί πάντως σημειώνουν ότι τα αρχεία περιέχουν πολύ μικρή –ίσως μηδαμινή– ποσότητα υλικού που οι λογοκριτές της κυβέρνησης θα θεωρούσαν εμπρηστικό.
«Για ανθρώπους σαν και μένα, που έχουν μελετήσει την Πολιτιστική Επανάσταση λόγω επαγγέλματος, είναι καλύτερο από το τίποτα», δήλωσε ο Χου Γιούγιου, ιστορικός και πρώην ερευνητής στην κινεζική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών.
Η σημασία των αρχείων
Πάντως, είναι εύκολο να σχηματίσει κανείς μια εικόνα για την κινεζική ζωή πριν από 40 και 50 χρόνια με τη βοήθεια αυτών των αρχείων. Τα έγγραφα, μερικά γραμμένα σε λεπτό σχεδόν διαφανές χαρτί, περιλαμβάνουν χειρόγραφα σχέδια ομιλιών, στοιχεία για την οικονομία, στίχους τραγουδιών, κυβερνητικές οδηγίες και σημειώσεις επιτροπών που μελετούσαν τις δηλώσεις του Μάο. Επίσης, φανερώνουν την πολιτική ρητορική της εποχής, στην οποία όλα τα προβλήματα αποδίδονται σε λακωνικές φράσεις με ομοιοκαταληξία. Προφανώς τα αρχεία ελέγχθηκαν για οποιαδήποτε λεπτομέρεια σχετική με θανάτους και φυλακίσεις και περιγράφουν μια χώρα προσηλωμένη στον κομμουνισμό. Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό από σχολείο της ευρύτερης περιοχής του Πεκίνου, το 1972, όπου στο μάθημα των μαθηματικών οι μαθητές υποχρεώθηκαν να τραγουδήσουν δύο επαναστατικά τραγούδια, να μελετήσουν και να συζητήσουν έξι αποσπάσματα ομιλιών του Μάο για 25 λεπτά σε κάθε παράδοση. Τα υπόλοιπα λίγα λεπτά αφιερώθηκαν στα μαθηματικά.
Επίσης, έκθεση του 1967 απηύθυνε έκκληση σε ειδικές ομάδες της επαρχίας και των πόλεων να «χρησιμοποιήσουν κάθε δυνατό μέσο προκειμένου να διασφαλιστεί η παραγωγή», σε ετήσια βάση, 13.000 τόνων ειδικά διαμορφωμένου κόκκινου πλαστικού – που χρειαζόταν για τα εξώφυλλα του «Μικρού Κόκκινου Βιβλίου» του Μάο.
Σε χειρόγραφα ομιλιών του 1972, ένας δάσκαλος από τα περίχωρα του Πεκίνου θυμάται πώς οι συνάδελφοί του «με υπομονή και λεπτότητα» προσπάθησαν να συμμορφώσουν έναν δάσκαλο, ο οποίος δεν ήταν εργάτης αλλά μέλος της εύπορης τάξης. Ποικίλες προσπάθειες κριτικής δεν έφεραν αποτέλεσμα, έτσι η ομάδα επέλεξε να τον βοηθήσει να συνειδητοποιήσει τα λάθη του με σκληρή εργασία στους αγρούς. «Ξερίζωνε χορτάρι», έγραφε ο ομιλητής. «Στην αρχή καθόταν σταυροπόδι, αλλά πέρασαν δύο ημέρες και δεν μπορούσε πια. Έτσι, άρχισε να ξεριζώνει τα χόρτα γονατιστός. Τελικά, το έκανε σερνόμενος».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούνται οι φίλοι που καταθέτουν τις απόψεις τους να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο για να διευκολύνεται ο διάλογος. Μηνύματα τα οποία προσβάλλουν τον συγγραφέα του άρθρου, υβριστικά μηνύματα ή μηνύματα εκτός θέματος θα διαγράφονται. Προτιμήστε την ελληνική γλώσσα αντί για greeklish.