Οι τακτικές της Wall Street γονατίζουν την Ευρώπη

Των Louise Story, Landon Thomas Jr. and Nelson D. Schwartz.
The New York Times

Στις τακτικές της Γουόλ Στριτ, παρόμοιες με εκείνες που προκάλεσαν την οικονομική κρίση στις ΗΠΑ, αποδίδεται η κρίση που ταλανίζει την Ελλάδα ως επίσης και η υπονόμευση του Ευρώ, αφού δόθηκε δυνατότητα σε Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αποκρύπτουν τα αυξανόμενα χρέη τους.

Στοιχεία καταδεικνύουν ότι με την βοήθεια της Γουόλ Στριτ, η Ελλάδα ενεπλάκη σε μία πολύχρονη προσπάθεια παραπλάνησης της Ευρώπης για το εξωτερικό της χρέος. Ειδικά μία συμφωνία που συντάχθηκε από την τράπεζα Goldman Sachs, βοήθησε την Ελλάδα να αποκρύψει από τις Βρυξέλες χρέη δισεκατομμυρίων.

Στις αρχές Νοεμβρίου αντιπροσωπεία της τράπεζας, με επικεφαλής τον πρόεδρο της Γκάρι Κόν, πρότεινε στην κυβέρνηση ένα χρηματοπιστωτικό εργαλείο που θα μετέθετε για το μέλλον την αποπληρωμή μέρους του χρέους της Ελλάδας στο σύστημα υγείας.

Η πρόταση είχε εφαρμοστεί και στο παρελθόν. Το 2001, όταν η Ελλάδα εντάχθηκε στην Ευρωζώνη, η Goldman την βοήθησε να δανειστεί κρυφά δισεκατομμύρια. Η συμφωνία που δεν δημοσιοποιήθηκε, αφού έτυχε χειρισμού ως συναλλαγματική πράξη παρά ως δάνειο, βοήθησε την Αθήνα να ανταποκριθεί στους κανονισμούς της Ευρώπης περί ελλείμματος, ενώ συνέχιζε να ξοδεύει πέραν των δυνατοτήτων της.


Προβληματίζει ο ρόλος της Γουόλ Στριτ
Αν και η τελευταία πρόταση της Goldman δεν έγινε δεκτή, οι συμφωνίες που συνήφθησαν την τελευταία δεκαετία εγείρουν ερωτηματικά για τον ρόλο της Γουόλ Στριτ.

Όπως και στην κρίση στην Αμερική, έτσι και στην περίπτωση της συσσώρευσης του χρέους της Ελλάδας, ουσιαστικό ρόλο διαδραμάτισαν τα χρηματοπιστωτικά παράγωγα. Τα εργαλεία που αναπτύχθηκαν από την Goldman Sachs, την JP Morgan Chase και από άλλες τράπεζες, διευκόλυναν τους πολιτικούς στην Ελλάδα, την Ιταλία και ενδεχομένως και σε άλλες χώρες να αποκρύπτουν τον πρόσθετο δανεισμό.

Με δεκάδες συμφωνίες σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι τράπεζες προμήθευαν τις κυβερνήσεις με ρευστό, με αντάλλαγμα όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, την υποθήκευση των δικαιωμάτων για τα τέλη των αεροδρομίων και των εισπράξεων από το κρατικό λαχείο.

Επικριτές υποστηρίζουν ότι τέτοιες συμφωνίες, οι οποίες δεν καταγράφονται ως δάνεια, παραπλάνησαν τους επενδυτές και τους ρυθμιστές σχετικά με την έκταση των υποχρεώσεων της Ελλάδας. Σε ορισμένες από τις συμφωνίες δόθηκαν ονόματα από την Ελληνική μυθολογία. Μία από αυτές ονομάστηκε Αίολος.

Δεν πρέπει να πτωχεύσει η Ελλάδα…
Η κρίση στην Ελλάδα συνιστά την πλέον σημαντική πρόκληση για το Ευρώ, και τον στόχο για οικονομική ενοποίηση της γηραιάς ηπείρου. Η Ελλάδα, είναι μια πολύ μεγάλη χώρα για να της επιτραπεί να πτωχεύσει. Τα χρέη της ανέρχονται στα $300 δισεκατομμύρια δολάρια και τυχόν αποτυχία θα έχει αντίκτυπο σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το πρόβλημα του χρέους που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, δεν είναι δημιούργημα της Γουόλ Στριτ. Ωστόσο οι τραπεζίτες διευκόλυναν την Ελλάδα και άλλους να δανειστούν πέραν των δυνατοτήτων του, με συμφωνίες που κατά τα άλλα ήταν νόμιμες. Η αγορά για εξωτερικό χρέος – ο όρος της Γουόλ Στριτ για την παραχώρηση δανείων σε κυβερνήσεις – είναι αχαλίνωτη και αχανής. «Αν μία κυβέρνηση θέλει να εξαπατήσει, μπορεί να το πράξει» δήλωσε ο Γκάρι Σκινάζι, βετεράνος αξιωματούχος στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Οι τράπεζες δεν έπραξαν τίποτα άλλο παρά να εκμεταλλευθούν τις απαιτήσεις των κυβερνήσεων που ξόδευαν αλόγιστα. Παρόλο ότι η Ελλάδα δεν εκμεταλλεύθηκε την πρόταση της Goldman τον Δεκέμβριο του 2009, εντούτοις κατέβαλε στην τράπεζα περίπου $300 εκατομμύρια δολάρια ως αμοιβή για διευθέτηση της συναλλαγής το 2001. Τέτοια παράγωγα, που δεν βλέπουν το φως της δημοσιότητας, προσθέτουν στην αβεβαιότητα για το πόσο βαθιά είναι η κρίση στην Ελλάδα, ως επίσης για το ποιες άλλες κυβερνήσεις ενδεχόμενα να συνήψαν ανάλογες συμφωνίες.

Τα αμαρτωλά παράγωγα
Η γέννηση του Ευρώ, που αποσκοπούσε στην οικονομική ενοποίηση της Ευρώπης, δεν ήταν χωρίς αμαρτίες. Η Ιταλία και η Ελλάδα εντάχθηκαν στην Ευρωζώνη με μεγαλύτερα ελλείμματα από τα επιτρεπτά. Ωστόσο αντί να αυξήσουν τους φόρους ή να μειώσουν τα έξοδα, προχώρησαν στην τεχνητή μείωση των ελλειμμάτων τους με την αξιοποίηση παραγώγων. Η συμφωνία του 2001 περιελάμβανε έναν τύπο παραγώγου γνωστού ως «εμπορία με ανταλλαγή». Ένα τέτοιο εργαλείο, που αποκαλείται «ανταλλαγή συναλλαγματικής ισοτιμίας» μπορεί να βοηθήσει εταιρείες και χώρες να ανταποκριθούν στις παλινδρομήσεις στα κόστη δανεισμού, με το να ανταλλάζουν αποπληρωμές με σταθερό επιτόκιο με αποπληρωμές με κυμαινόμενο επιτόκιο και αντιστρόφως.

Στην Ελλάδα, η οικονομική αλχημεία ήταν ιδιαίτερα εξελιγμένη. Για να εξασφαλίσουν το πολυπόθητο ρευστό, οι Έλληνες αξιωματούχοι υποθήκευσαν τα αεροδρόμια και τους αυτοκινητόδρομους. Ο Αίολος, η νομική οντότητα που δημιουργήθηκε το 2001, βοήθησε την Ελλάδα να παρουσιάσει μειωμένο χρέος στον ισολογισμό της. Παρόμοια συμφωνία το 2000, με την ονομασία Αριάδνη, ρήμαξε τα έσοδα από το κρατικό λαχείο. Παρόλα αυτά, η Ελλάδα ταξινόμησε αυτές τις συναλλαγές ως πωλήσεις και όχι ως δάνεια, προκαλώντας την αντίδραση των Ευρωπαίων υπουργών οικονομικών οι οποίοι το 2002 αντέστρεψαν τα ισχύοντα.

Αν και τέτοιες λογιστικές αλχημείες ενδεχόμενα να είναι βραχυπρόθεσμα επωφελείς, εντούτοις μακροπρόθεσμα μπορεί να αποδειχθούν καταστροφικές. Το 2005, Goldman πώλησε το παράγωγο ανταλλαγής συναλλάγματος στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας, και το 2008 την βοήθησε να εντάξει το παράγωγο σε μία νομική οντότητα με την ονομασία Τίτλος. Σύμφωνα με την εταιρεία χρηματοπιστωτικών ερευνών Dealogic, η Εθνική Τράπεζα διατήρησε τις μετοχές που εξέδωσε η Τίτλος, ώστε να τις χρησιμοποιήσει ως εγγύηση για να δανειστεί ακόμη περισσότερα χρήματα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Ο Έντουαρτ Μάντσεστερ, ανώτατος στέλεχος της Moody’s, δήλωσε ότι η συμφωνία θα αποδειχθεί τελικά επιζήμια για την Ελλάδα, λόγω των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεων αποπληρωμής του δανείου, ενώ ειδικά για την Τίτλος επισήμανε ότι δεν θα αποφέρει κέρδη στην Ελληνική κυβέρνηση.


The New York Times Syndicate