Με μεθόδους της KGB

Της Ellen Barry
The New York Times

Είναι σχεδόν να λυπάσαι τον αστυνομικό, ο οποίος κλήθηκε να συλλάβει τη Λιουντμίλα Αλεξέγεβα, σε μια παράνομη διαδήλωση στη Μόσχα, παραμονή Πρωτοχρονιάς.

Δεν είναι μόνο ότι στα 82 της χρόνια δείχνει τόσο εύθραυστη σαν πορσελάνη ή ότι ήταν ντυμένη ως βοηθός του Άη Βασίλη. Είναι και ότι στα νιάτα της πέρασε από πάμπολλες ανακρίσεις πρακτόρων της ΚαΓκεΜπε (KGB), όταν οι γονείς των σημερινών αστυνομικών δεν είχαν τελειώσει καν το σχολείο.

Σύμφωνα με δικούς της υπολογισμούς, η Αλεξέγεβα συμπληρώνει 43 χρόνια πρόκλησης της επίσημης Μόσχας. Ο εχθρός, σήμερα, είναι η ημιαυταρχική διακυβέρνηση που εισήγαγε ο Βλαντιμίρ Πούτιν, πρώτα ως πρόεδρος και τώρα ως πρωθυπουργός, ο οποίος έχει περιστείλει μεθοδικά το κίνημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αλλά πολύ πριν απ’ αυτόν ήταν o ασφυκτικός εγκλεισμός της Σοβιετικής Ένωσης του Λεονίντ Μπρέζνιεφ, όταν η Αλεξέγεβα ήταν μέλος μιας μικρής ομάδας διανοουμένων, που διακινδύνευαν τη ζωή τους, πιέζοντας για ελευθερία και ανθρώπινα δικαιώματα. Σχεδόν όλοι από τους τότε συντρόφους της έχουν πεθάνει, αλλά η ίδια, παρότι περπατά με δυσκολία, μπορεί ακόμη να ηγηθεί μιας διαδήλωσης, κι αυτό έκανε όταν συνελήφθη την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Μικρόσωμη και διαφανής προκαλεί τον σεβασμό και εγείρει το ερώτημα, πώς θα επαναπροσδιοριστεί το κίνημα, όταν φύγει η μεγάλη κυρία.

Η Αλεξέεβα μεγάλωσε σ’ έναν κόσμο πλημμυρισμένο από ψιθύρους και βουβό κλάμα, όταν οι γείτονές της συλλαμβάνονταν στην περίοδο των σταλινικών διώξεων.
Στα 19 της κατηγορήθηκε ότι απήγγειλε απαγορευμένη ποίηση και στα 40 της προσφέρθηκε να τυπώσει το «Chronicle of Current Events», μια εφημερίδα, που εκδιδόταν με τέτοια μυστικότητα, ώστε ούτε οι ίδιοι οι συντελεστές της δεν γνώριζαν ο ένας τον ρόλο του άλλου. Όλοι γνώριζαν την ποινή για εγκλήματα κατά του κράτους: επτά χρόνια φυλάκιση και πέντε χρόνια εξορία. Θα μπορούσε να τελειώσει την καριέρα της μεταναστεύοντας στο εξωτερικό, όπως έκαναν πολλοί από τους συναδέλφους της. Αλλά το 1993, έπειτα από 16 χρόνια στις ΗΠΑ, η Αλεξέεβα και ο σύζυγός της επέστρεψαν σε μια αλλαγμένη Ρωσία. Αν και η δράση της Οργάνωσης Ελσίνκι για τα ανθρώπινα δικαιώματα, της οποίας προΐστατο, ήταν τώρα πια νόμιμη, είχαν ενσκήψει νέοι φόβοι. Η Αλεξέεβα δεχόταν απειλές για τη ζωή της και οι νομικοί κίνδυνοι είναι απρόβλεπτοι.



Ενώ οι Σοβιετικοί αντιφρονούντες μπορούσαν να αναπτύξουν μια στρατηγική για την προστασία τους -γνώριζαν για παράδειγμα ότι οι εισαγγελείς χρειάζονταν τουλάχιστον δύο μάρτυρες- τα κόλπα τους δεν αποδίδουν πια στο μετασοβιετικό σύστημα. «Τώρα, κάνουν ό,τι θέλουν», λέει. «Τότε υπήρχαν κανόνες. Ήταν ανόητοι κανόνες, αλλά υπήρχαν κανόνες κι αν τους ήξερες μπορούσες να υπερασπιστείς τον εαυτό σου».

Η Αλεξέγεβα δεν συμφωνεί με την άποψη ότι η γλώσσα των αντιφρονούντων πρέπει να προσαρμοστεί στα σημερινά, ημιδημοκρατικά δεδομένα, καθώς πιστεύει ότι οι Ρώσοι είναι παθητικοί επειδή είναι φτωχοί και ότι η στάση τους δεν πρόκειται να αλλάξει, αν δεν πάψουν να είναι φτωχοί. «Καταλαβαίνουν τα πάντα», λέει. «Απλώς δεν έχουν δύναμη να δράσουν. Δεν έχουν τη δύναμη ούτε να σκεφθούν τέτοια ζητήματα, να τα αναλύσουν, πόσω μάλλον να δραστηριοποιηθούν».