Δεν διδαχθήκαμε αρκετά από τη Μεγάλη Ύφεση

Του Paul Krugman
The New York Times

Προ ημερών το Εθνικό Ινστιτούτο Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών δημοσίευσε μια σύγκριση ανάμεσα στην τρέχουσα ύφεση και προηγούμενες υφέσεις. Προκύπτει πως με κριτήριο τις μεταβολές στο ΑΕΠ από την αρχή της ύφεσης, η κατάσταση της Βρετανίας είναι χειρότερη από εκείνη στη Μεγάλη Ύφεση. Τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της Μεγάλης Ύφεσης, το βρετανικό ΑΕΠ είχε επανέλθει στα παλαιότερα υψηλά επίπεδά του. Σήμερα η Βρετανία ούτε που πλησιάζει στο να ανακτήσει το χαμένο έδαφος.

Και δεν είναι μοναδική περίπτωση. Η Ιταλία είναι επίσης σε χειρότερη κατάσταση από εκείνη της δεκαετίας του 1930, ενώ η Ισπανία οδεύει σαφώς σε διπλή ύφεση. Έτσι οι τρεις από τις πέντε μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση απ’ ό, τι ήταν στη Μεγάλη Ύφεση. Η κατάσταση καταδεικνύει εξόφθαλμη αποτυχία της ασκούμενης πολιτικής λιτότητας που έχει κυριαρχήσει τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ τα τελευταία δύο χρόνια. Είναι γεγονός πως η ανεργία στη Βρετανία ήταν πολύ υψηλότερη το 1930 από τώρα, εφόσον η βρετανική οικονομία ήταν σε ύφεση ακόμη και προτού την πλήξει η Μεγάλη Ύφεση.

Παράλληλα, όμως, η Βρετανία είχε μια ήπια ύφεση σε σύγκριση με τις ΗΠΑ.
Δεν διδαχθήκαμε αρκετά για την οικονομική διαχείριση τα τελευταία 80 χρόνια; Ναι, αλλά οι πολιτικές ελίτ αποφάσισαν να πετάξουν από το παράθυρο τη γνώση και να βασιστούν σε ιδεολογικά βολικές αυταπάτες.

Πώς θα μπορούσε να αναπτυχθεί η οικονομία όταν η ανεργία ήταν ήδη υψηλή και η πολιτική της κυβέρνησης οδηγούσε άμεσα σε περαιτέρω μείωση της απασχόλησης; Εμπιστοσύνη!

«Είμαι βέβαιος», δήλωνε ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ έως τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και ένθερμος υποστηρικτής του δόγματος της επεκτατικής λιτότητας, «πως στις παρούσες συνθήκες οι πολιτικές που εμπνέουν εμπιστοσύνη θα προωθήσουν και δεν θα βλάψουν την ανάκαμψη, επειδή η εμπιστοσύνη είναι σήμερα ο παράγοντας-κλειδί». Τέτοιου είδους επικλήσεις της νεράιδας της εμπιστοσύνης δεν ήταν ποτέ αξιέπαινες. Οι ερευνητές στο ΔΝΤ αλλά και αλλού κατέρριψαν τις υποτιθέμενες ενδείξεις δημιουργίας θέσεων εργασίας χάρη στις περικοπές δαπανών. Ωστόσο, άτομα με επιρροή στις δύο πλευρές του Ατλαντικού και ιδιαιτέρως ο κ. Κάμερον επέμεναν να εγκωμιάζουν τη λιτότητα καθώς το δόγμα της επεκτατικής λιτότητας συνάδει με την ιδεολογία τους.

Οι προειδοποιήσεις των οικονομολόγων απεδείχθησαν ακριβέστατες. Και είμαστε πολύ τυχεροί που ο κ. Ομπάμα δεν μιμήθηκε τον Κάμερον. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, πως όλα είναι σωστά στην αμερικανική πολιτική. Η κυβέρνηση έχει αποφύγει την πλήρη λιτότητα. Αλλά το κράτος και οι τοπικές κυβερνήσεις που πρέπει να παρουσιάσουν ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς έχουν περικόψει δαπάνες και θέσεις εργασίας, με αποτέλεσμα να πλήττεται η συνολική οικονομία. Χωρίς αυτές τις περικοπές δαπανών θα μπορούσαμε να είχαμε ήδη επιστρέψει στον δρόμο προς μια βιώσιμη ανάπτυξη. Όπως είναι τώρα τα πράγματα, η ανάκαμψη εξακολουθεί να ακροβατεί.

Το εξοργιστικό σε όλη αυτήν την τραγωδία είναι πως είναι απολύτως περιττή. Πριν από μισό αιώνα, οποιοσδήποτε οικονομολόγος θα έλεγε πως η λιτότητα εν μέσω ύφεσης είναι πολύ κακή ιδέα. Οι πολιτικοί ταγοί, όμως, και δυστυχώς πολλοί οικονομολόγοι αποφάσισαν κυρίως για πολιτικούς λόγους να ξεχάσουν όσα γνώριζαν. Και εκατομμύρια εργαζόμενοι πληρώνουν το τίμημα της δικής τους αμνησίας.