Ο κίνδυνος για το μέλλον της Συρίας

Με το Ιράν να υποστηρίζει τον Ασαντ και τη Σαουδική Αραβία τους αντάρτες, δεν αποκλείεται να υπάρξει εμφύλιος σιιτών – σουνιτών

Reuters

Οι περιφερειακές δυνάμεις διαχέουν χρήμα και όπλα, οι φανατικοί ισλαμιστές συνεργάζονται με τους αντάρτες προκειμένου να ανατρέψουν τον Μπασάρ Ασαντ και οι άρτια εξοπλισμένες δυνάμεις του τελευταίου, μολονότι πιέζονται αφόρητα, αντεπιτίθενται με αεροσκάφη και πυρά πυροβολικού. Οι καθημερινές πλέον φρικαλέες εικόνες δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφιβολίας ότι η διαμάχη επιδεινώνεται ραγδαία. Τα βίντεο στα οποία οι αντάρτες εμφανίζονται να εκτελούν με συνοπτικές διαδικασίες παραστρατιωτικούς που μάχονται στο πλευρό των κυβερνητικών δυνάμεων αποδεικνύουν ότι και οι εξεγερθέντες είναι ικανοί για πράξεις ανάλογης βαρβαρότητας.

Δεκαεπτά μήνες από την έναρξη της εξέγερσης κατά του καθεστώτος Ασαντ, η συριακή διένεξη αποκτά ολοένα και περισσότερα χαρακτηριστικά «πολέμου διά αντιπροσώπων» μεταξύ του σουνιτικού και του σιιτικού Ισλάμ. Πρόκειται για μια διένεξη που μπορεί να εξελιχθεί σε θρησκευτικό πόλεμο, εκτός και αν η αντιπολίτευση κατορθώσει να παρουσιάσει, επιτέλους, μια ενωμένη ηγεσία. Προς το παρόν, πάντως, η συντριπτική πλειονότητα των αναλυτών δεν διακρίνει την παραμικρή ένδειξη πως η αντιπολίτευση είναι σε θέση να κυβερνήσει τη χώρα αν ή όταν ο Ασαντ και η φυλή του, η ισχύς της οποίας πηγάζει στη συγγενική του σιιτικού Iσλάμ αίρεση των Αλεβιτών, απολέσουν την εξουσία. Αρκετοί δε φοβούνται μια κατάσταση στα πρότυπα της διένεξης στον Λίβανο, όπου ένοπλες ομάδες από διαφορετικές θρησκευτικές και ιδεολογικές ομάδες θα συγκρούονται επί σειρά ετών, μετατρέποντας τη Συρία σε ένα αποτυχημένο κράτος.

Με το σιιτικό Ιράν να υποστηρίζει το καθεστώς Ασαντ και τη σουνιτική Σαουδική Αραβία –και όχι μόνο– να εξοπλίζουν τους αντάρτες, ελλοχεύει ο κίνδυνος να εξελιχθεί η Συρία στο πεδίο, όπου ο ψυχρός πόλεμος μεταξύ των δύο μεγαλύτερων εκφάνσεων του Ισλάμ θα μετατραπεί σ’ έναν ανοιχτό εμφύλιο. Αυτή η αρνητική προοπτική θα είχε πιθανότατα συνέπεια την αποσταθεροποίηση του Λιβάνου, της Τουρκίας, του Ιράκ και της Ιορδανίας.

«Είναι δεδομένο ότι αυτή τη στιγμή διεξάγεται στη Συρία ένας πόλεμος διά αντιπροσώπων», σχολιάζει ο αναλυτής του Eurasia Group, Αϊχάμ Καμέλ. «Την επομένη της κατάρρευσης του Ασαντ, όλες αυτές οι διαφορετικές οργανώσεις με τα διαφορετικά κράτη που σήμερα τις υποστηρίζουν δεν θα είναι σε θέση να σχηματίσουν κυβέρνηση», εκτιμά ο ίδιος. Ο κ. Καμέλ θεωρεί ότι η διαδικασία διαμελισμού της Συρίας βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και πως ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός (FSA) δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια οργάνωση–ομπρέλα πολλών και διαφορετικών μεταξύ τους σουνιτικών οργανώσεων. «Ο τίτλος “Ελεύθερος Συριακός Στρατός” δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα σλόγκαν», εξηγεί. «Για να ήταν πράγματι στρατός, θα έπρεπε να έχει διοικητική δομή με τις επιταγές της οποίας άπαντες θα συμμορφώνονταν», συνεχίζει ο κ. Καμέλ. Ο αναλυτής του Eurasia Group καταλήγει λέγοντας πως η πιθανότητα συγκρούσεων μεταξύ των ομάδων που σήμερα αποτελούν τον FSA μετά την κατάρρευση του καθεστώτος είναι αυξημένες. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο γνωστός για τις αντικαθεστωτικές του απόψεις αρθρογράφος της λιβανικής «Αν Ναχάρ», Σαρκίς Ναούμ, υπογραμμίζει ότι «δεν είναι καθόλου εύκολο να υπάρξει μια ενωμένη αντιπολίτευση μετά 40 χρόνια αυταρχισμού».

Την ίδια στιγμή, η εξόριστη αντιπολίτευση, που αποτελείται από φιλελεύθερους ακτιβιστές, αριστερούς και μέλη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και η οποία εκπροσωπείται από το Συριακό Εθνικό Συμβούλιο (SNC), ταλανίζεται από ιδεολογικές και θρησκευτικές αντιπαλότητες. Παράλληλα, το SNC δείχνει να μην έχει βρει σημείο επαφής με τον FSA. Στις αρχές της εβδομάδας, για παράδειγμα, υψηλόβαθμα στελέχη του SNC ανακοίνωσαν σχέδιο σχηματισμού προσωρινής κυβέρνησης με έδρα το Κάιρο. Η κίνησή τους, ωστόσο, προκάλεσε την έντονη αντίδραση τόσο του FSA, όσο και του ίδιου του επικεφαλής του SNC, Αμπντελμπασέτ Σεϊντά.

Στο έδαφος, τέλος, η κατάσταση γίνεται ολοένα και πιο θολή. Η κρατική αρχή σταδιακά αποσυντίθενται. Πολλές περιοχές δεν ελέγχονται πλέον από την κυβέρνηση και ο τοπικισμός έχει αρχίσει να υπερισχύει της εθνικής ενότητας.

Οι εθνοτικές ομάδες

Πώς καταγράφονται οι εθνοτικές και θρησκευτικές ομάδες της Συρίας;

- Οι Αλεβίτες αποτελούν το 12% του πληθυσμού και αποτελούν αίρεση του σιιτικού Ισλάμ. Η συντριπτική τους πλειοψηφία ζει στην κεντρική Συρία. Ο πατέρας του Μπασάρ Ασαντ, Χαφέζ «μοίρασε» θέσεις εξουσίας σε μέλη της μειονότητας όταν κατέλαβε πραξικοπηματικά της εξουσία το 1970.

- Οι σουνίτες αποτελούν το 75% του πληθυσμού και αποτελούν την πλειοψηφία στο σύνολο του μουσουλμανικού κόσμου, και όχι μόνο στη Συρία. Τα γειτονικά κράτη, εξαιρουμένου του Ισραήλ, κυβερνώνται από σουνίτες, οι οποίοι αντιμετώπιζαν ανέκαθεν με καχυποψία τη φιλία των Ασαντ με το μη αραβικό, σιιτικό Ιράν. Ο Χαφέζ Ασαντ είχε συντρίψει εξέγερση των σουνιτών το 1982, σφαγιάζοντας περισσότερους από 10.000 στη Χάμα.

- Οι χριστιανοί αποτελούν το 10% του πληθυσμού και έχουν ταχθεί υπέρ του Ασαντ, ο οποίος τους έχει παραχωρήσει θρησκευτικές ελευθερίες. Φοβούνται ότι θα απολέσουν τις ελευθερίες αυτές αν αναδυθούν στην εξουσία οι σουνίτες. Κάποιοι, πάντως, έχουν ενταχθεί στην αντιπολίτευση.

- Οι Κούρδοι αποτελούν το 8% του πληθυσμού. Είναι στην πλειοψηφία τους σουνίτες, αλλά έχουν τη δική τους γλώσσα και έχουν καταπιεστεί από το καθεστώς. Σημειώνεται ότι η Τουρκία προειδοποίησε ότι δεν θα επιτρέψει τη δημιουργία αυτόνομου κουρδικού θύλακα στα νότια σύνορά της.

- Οι Δρούζοι, τέλος, αποτελούν το 3% του πληθυσμού. Οι περισσότεροι εξαρτώνται οικονομικά από το καθεστώς.