Συμπεράσματα από το θάνατο του Γκαντάφι

Χρήστος Ιακώβου
Διευθυντής του Κυπριακού Κέντρου Μελετών (ΚΥΚΕΜ)

Ο θάνατος του Μουαμάρ Γκαντάφι αποτελεί εκ πρώτης όψεως το συμβολικό γεγονός το οποίο σηματοδοτεί το τέλος ενός καθεστώτος που καθόρισε την ιστορία της Λιβύης τα τελευταία 42 χρόνια. Το γεγονός όμως αυτό είναι σημαντικό γιατί μας βοηθά να εξαγάγουμε κάποια χρήσιμα συμπεράσματα τόσο για το μέλλον του ρευστού και μεταβατικού εσωτερικού περιβάλλοντος της Λιβύης όσο και για το συγκεκριμένο πλέον μοντέλο διεθνούς επέμβασης που δημιουργήθηκε εσχάτως στη Λιβύη.

Βεβαίως δεν θα πρέπει να περάσει απαρατήρητο το γεγονός ότι, ανεξαρτήτως αν αρχικώς κτυπήθηκε από Νατοϊκά αεροπλάνα η αυτοκινητοπομπή που μετέφερε τον Γκαντάφι, δόθηκαν από την αρχή της εκτέλεσης του εικόνες για τον τρόπο θανάτωσης του κάτι που επικοινωνιακά έστελνε το μήνυμα ότι η εκτέλεσή έγινε από Λίβυους μαχητές που τον συνέλαβαν και όχι από Αμερικανούς ή άλλους Νατοϊκούς. Κάποιοι θα μπορούσαν να πουν ότι ο τρόπος θανάτωσής του μπορεί να τον μετατρέψει σε μάρτυρα. Τόσο, όμως η περίπτωση εκτέλεσης του Σαντάμ Χουσείν που εμπεριείχε και στοιχεία ηρωοποίησης του πρώην Ιρακινού δικτάτορα, όσο και γενικότερα η πολιτική κουλτούρα των μεσανατολικών λαών που ξεχνούν εύκολα τους δικτάτορες όταν αυτοί ανατρέπονται, και μάλιστα, με εξευτελιστικό τρόπο, λειτουργεί απαγορευτικά προς αυτό το σενάριο.

Κατ’ αρχάς, ο θάνατός του εξυπηρετούσε όλους πλην των οπαδών του. Το Εθνικό Προσωρινό Συμβούλιο τον ήθελε νεκρό για να κηρύξει την λήξη του εμφυλίου πολέμου και τη νίκη του έναντι του καθεστώτος Γκαντάφι. Επιπλέον, σε περίπτωση που τον κρατούσαν ζωντανό μετά τη σύλληψή του θα έπρεπε να αποφασίσουν, μέσω δίκης, να τον εκδώσουν στο διεθνές δικαστήριο το οποίο τον καταζητούσε για εγκλήματα πολέμου. Αυτό θα δίχαζε την κοινωνία της Λιβύης και θα έδιδε στον Γκαντάφι τη δυνατότητα να παρουσιάζεται ως πολιτικός κρατούμενος που προδόθηκε από τους συμπατριώτες του που συμμάχησαν με τους δυτικούς εχθρούς της Λιβύης.

Τυχόν, επιβίωση του Γκαντάφι, ακόμη και μετά τη σύλληψή του, θα του επέτρεπε να συμπεριφέρεται ως πολιτικός ηγέτης και να καλεί σε αντάρτικο τις δυνάμεις που τον στήριζαν μέχρι τέλους. Μία τέτοια εξέλιξη θα παρέτεινε τη ρευστότητα και θα βύθιζε σταδιακά τη Λιβύη στο χάος.

Δυτικές χώρες, που συμμετείχαν στην διεθνή επέμβαση κατά του καθεστώτος Γκαντάφι, δεν θα ήθελαν να δουν τον πρώην Λίβυο δικτάτορα σε διεθνή δίκη αφού τέτοια εξέλιξη θα έδιδε στον Γκαντάφι το πλεονέκτημα να χρησιμοποιήσει το βήμα του δικαστηρίου για να εκθέσει δυτικούς ηγέτες και δυτικές κυβερνήσεις. Αυτό θα το επιτύγχανε προβαίνοντας σε αποκαλύψεις για μυστικές συμφωνίες με δυτικές κυβερνήσεις και δυτικές εταιρείες στην περίοδο κατά την οποία είχαν επιβληθεί διεθνείς κυρώσεις κατά της Γκανταφικής Λιβύης.


Τέλος, ο θάνατος του Γκαντάφι φέρει εκ νέου στην επιφάνεια την επανεκτίμηση της συγκεκριμένης διεθνούς επέμβασης στη Λιβύη. Μάς επιτρέπει δηλαδή να τη συγκρίνουμε με τη διεθνή επέμβαση στο Ιράκ το 2003. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του στην αμερικανική προεδρία, ο Ομπάμα, επέλεξε τη νομιμοποίηση της επέμβασης μέσω του ΟΗΕ και την εξασφάλιση διεθνούς συναίνεσης. Επίσης, απέφυγε την χερσαία επέμβαση και προτίμησε την υποστήριξη των εξεγερθέντων μέσω αεροπορικών βομβαρδισμών εφαρμόζοντας το δόγμα της «όπισθεν υποστήριξης». Αυτό συνηπάγετο μεγάλη διάρκεια χρόνου στην υλοποίηση του στόχου γεγονός που έδιδε την ευκαιρία στον Γκαντάφι να παρουσιάζεται ότι ανθίστατο στο ΝΑΤΟ. Η επιτυχία αυτής της συγκεκριμένης διεθνούς επέμβασης μπορεί να αποτελέσει το μοντέλο μίμησης για άλλες διεθνείς επεμβάσεις που πιθανόν να κληθεί να κάνει το ΝΑΤΟ στη Μέση Ανατολή.

Το ερώτημα που παραμένει μετέωρο μετά το θάνατο του Γκαντάφι είναι κατά πόσο σήμερα η Λιβύη απομακρύνθηκε ή βρίσκεται πιο κοντά στο χάος. Το ερώτημα αυτό θα εξαρτηθεί από το βαθμό συναίνεσης, ή όχι, που θα εξασφαλιστεί από τις δυνάμεις που συγκρότησαν το αντιγκανταφικό μέτωπο σε σχέση με την κατανομή εξουσίας και του εθνικού πλούτου στην νέα τάξη πραγμάτων που δημιουργείται σήμερα στη Λιβύη.

www.geopolitics-gr.blogspot.com