Aaron L. Friedberg
A Contest for Supremacy
W. W. Norton & Company, 2011
Του Martin Jaques
The New York Times Book Review
Στο μέλλον οι Σινο-Αμερικανικές σχέσεις θα μας απασχολούν όλο και περισσότερο. Αν και οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι η μόνη υπερδύναμη, στο εγγύς μέλλον η Κίνα δεν αποκλείεται να εξελιχθεί σε ισοδύναμο, ή σχεδόν ισοδύναμο, παίκτη. Το ερώτημα είναι πώς θα εξελιχθεί η σχέση αυτή σε μια περίοδο που η ισορροπία δυνάμεων αλλάζει τόσο γρήγορα.
Η μόνη ενθαρρυντική ένδειξη είναι πως μετά την επαναπροσέγγιση που πέτυχαν ο Νίξον και ο Μάο τη δεκαετία του 1970, η σχέση μεταξύ των δύο χωρών υπήρξε σταθερή παρά τις αλλαγές στην ηγεσία και τις εκπλήξεις της ιστορίας. Όμως το μέλλον δείχνει να κινείται σε διαφορετική κατεύθυνση.
Στο βιβλίο «A Contest for Supremacy» ο Άαρον Λ. Φρίντμπεργκ καταθέτει αρκετούς παράγοντες προσέγγισης: την οικονομική αλληλοεξάρτηση, την πιθανότητα εκδημοκρατισμού της Κίνας, την ολοένα μεγαλύτερη εμπλοκή της στη διεθνή κοινότητα και την ύπαρξη κοινών κινδύνων όπως οι κλιματικές αλλαγές. Κρίνει όμως πως η αυξανόμενη σύγκρουση συμφερόντων και οι ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές των δύο θα καταστήσουν την σχέση αυτή πιο τεταμένη και ανταγωνιστική.
Επικαλούμενος τη δήλωση του τέως πρωθυπουργού της Σιγκαπούρης, Λι Κουάν Γιού πως «δεν μπορείς να είσαι παγκόσμια ηγετική δύναμη αν δεν διατηρήσεις τη θέση σου στον Ειρηνικό», ο Φρίντμπεργκ (ο οποίος διδάσκει πολιτική επιστήμη και διεθνείς σχέσεις στο Πρίνστον) υποστηρίζει πως «το να επιτρέψουμε στην ανελεύθερη Κίνα να μας εκτοπίσει από την θέση του κυριότερου παίκτη της περιοχής θα ήταν επικίνδυνο για τα συμφέροντα και τις αρχές μας ανά το παγκόσμιο». Όπως σωστά παρατηρεί, η Ασία θα είναι η κυριότερη γενέτειρα των συγκρούσεων του μέλλοντος.
Πράγματι, γενικά η εμφάνιση μιας αναδυόμενης δύναμης και η εξασθένηση μιας ηγεμονίας προκαλούν αστάθεια και συγκρούσεις. Όμως η κυριότερη διαφορά των δύο χωρών δεν είναι ότι οι ΗΠΑ είναι μια φιλελεύθερη δημοκρατία ενώ η Κίνα είναι ένα μονοκομματικό καθεστώς – η διαφορά, την οποία δεν εξετάζει επαρκώς ο συγγραφέας, έγκειται στις διαφορετικές ιστορίες και κουλτούρες τις οποίες ανέλυσε πρόσφατα ο Χένρυ Κίσιντζερ στο βιβλίο του «On China». Αν και ο Φρίντμπεργκ κυρίως μιλά με όρους στρατιωτικής ασφάλειας, ο πιο σημαντικός παράγοντας για το μέλλον δεν είναι άλλος από την οικονομία, την οποία ο συγγραφέας υποτιμά. Άλλωστε η Κίνα έχει γίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα η μεγαλύτερη αγορά για τις περισσότερες χώρες της περιοχής καθώς και ο εισαγωγέας του ενός τέταρτου των προϊόντων τους.
Από την άλλη το βιβλίο δίνει δυσανάλογα μικρό βάρος στον οικονομικό κατήφορο των ΗΠΑ, οι οποίες θα πρέπει να θέσουν ρεαλιστικούς στόχους σε σχέση με την Κίνα, αντιμετωπίζοντας τον κόσμο όπως θα γίνει, και όχι όπως ήταν. Το σημείο αυτό αφορά άμεσα τα συμπεράσματα του Φρίντμπεργκ ο οποίος στο τελευταίο κεφάλαιο από ισορροπημένος αναλυτής γίνεται πολύ πιο μαχητικός, επικρίνοντας όσους υποστηρίζουν στενότερες σχέσεις με την Κίνα και κατηγορώντας τους τουλάχιστον για εξυπηρέτηση ιδίων συμφερόντων. Προωθεί επίσης την ανάπτυξη νέων στρατιωτικών συστημάτων, μια πιο επιθετική προσέγγιση απέναντι στην Κίνα και μια νέα στρατηγική ασφαλείας στην Ασία με τη βοήθεια μιας «κοινότητας ασιατικών δημοκρατιών».
Με άλλα λόγια, το βιβλίο προτείνει να αντιτάξουμε στρατιωτική ισχύ στην άνοδο της Κίνας στην ίδια της την περιοχή. Μια τέτοια στρατηγική θα οδηγούσε σε ένα πιο επικίνδυνο διεθνές περιβάλλον, ακόμα και έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, χωρίς μάλιστα να έχει ιδιαίτερες προοπτικές επιτυχίας.
Το πρόβλημα της Αμερικής δεν είναι στρατιωτικό αλλά οικονομικό. Αν η κινεζική οικονομία ξεπεράσει την αμερικανική μέχρι το 2027, όπως υπολογίζει πάντα η Goldman Sachs, τότε οι μιλιταριστικές προσεγγίσεις απέναντι στην Κίνα θα είναι εντελώς άστοχες. Οι ΗΠΑ θα πρέπει να επικεντρωθούν πρώτα στην οικονομική ανασυγκρότηση μέσω νέων υποδομών και ενός νέου εκπαιδευτικού συστήματος. Παράλληλα, θα πρέπει οι ΗΠΑ να αντιληφθούν πως η άνοδος της Κίνας και η πτώση της Αμερικής δεν αποτελούν αποτελέσματα αποτυχημένων πολιτικών αλλά μια από εκείνες τις σπάνιες ιστορικές αλλαγές τις οποίες η κάθε μεμονωμένη κυβέρνηση μπορεί να επηρεάσει πολύ λίγο και που δεν μπορεί καθόλου να σταματήσει.
A Contest for Supremacy
W. W. Norton & Company, 2011
Του Martin Jaques
The New York Times Book Review
Στο μέλλον οι Σινο-Αμερικανικές σχέσεις θα μας απασχολούν όλο και περισσότερο. Αν και οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι η μόνη υπερδύναμη, στο εγγύς μέλλον η Κίνα δεν αποκλείεται να εξελιχθεί σε ισοδύναμο, ή σχεδόν ισοδύναμο, παίκτη. Το ερώτημα είναι πώς θα εξελιχθεί η σχέση αυτή σε μια περίοδο που η ισορροπία δυνάμεων αλλάζει τόσο γρήγορα.
Η μόνη ενθαρρυντική ένδειξη είναι πως μετά την επαναπροσέγγιση που πέτυχαν ο Νίξον και ο Μάο τη δεκαετία του 1970, η σχέση μεταξύ των δύο χωρών υπήρξε σταθερή παρά τις αλλαγές στην ηγεσία και τις εκπλήξεις της ιστορίας. Όμως το μέλλον δείχνει να κινείται σε διαφορετική κατεύθυνση.
Στο βιβλίο «A Contest for Supremacy» ο Άαρον Λ. Φρίντμπεργκ καταθέτει αρκετούς παράγοντες προσέγγισης: την οικονομική αλληλοεξάρτηση, την πιθανότητα εκδημοκρατισμού της Κίνας, την ολοένα μεγαλύτερη εμπλοκή της στη διεθνή κοινότητα και την ύπαρξη κοινών κινδύνων όπως οι κλιματικές αλλαγές. Κρίνει όμως πως η αυξανόμενη σύγκρουση συμφερόντων και οι ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές των δύο θα καταστήσουν την σχέση αυτή πιο τεταμένη και ανταγωνιστική.
Επικαλούμενος τη δήλωση του τέως πρωθυπουργού της Σιγκαπούρης, Λι Κουάν Γιού πως «δεν μπορείς να είσαι παγκόσμια ηγετική δύναμη αν δεν διατηρήσεις τη θέση σου στον Ειρηνικό», ο Φρίντμπεργκ (ο οποίος διδάσκει πολιτική επιστήμη και διεθνείς σχέσεις στο Πρίνστον) υποστηρίζει πως «το να επιτρέψουμε στην ανελεύθερη Κίνα να μας εκτοπίσει από την θέση του κυριότερου παίκτη της περιοχής θα ήταν επικίνδυνο για τα συμφέροντα και τις αρχές μας ανά το παγκόσμιο». Όπως σωστά παρατηρεί, η Ασία θα είναι η κυριότερη γενέτειρα των συγκρούσεων του μέλλοντος.
Πράγματι, γενικά η εμφάνιση μιας αναδυόμενης δύναμης και η εξασθένηση μιας ηγεμονίας προκαλούν αστάθεια και συγκρούσεις. Όμως η κυριότερη διαφορά των δύο χωρών δεν είναι ότι οι ΗΠΑ είναι μια φιλελεύθερη δημοκρατία ενώ η Κίνα είναι ένα μονοκομματικό καθεστώς – η διαφορά, την οποία δεν εξετάζει επαρκώς ο συγγραφέας, έγκειται στις διαφορετικές ιστορίες και κουλτούρες τις οποίες ανέλυσε πρόσφατα ο Χένρυ Κίσιντζερ στο βιβλίο του «On China». Αν και ο Φρίντμπεργκ κυρίως μιλά με όρους στρατιωτικής ασφάλειας, ο πιο σημαντικός παράγοντας για το μέλλον δεν είναι άλλος από την οικονομία, την οποία ο συγγραφέας υποτιμά. Άλλωστε η Κίνα έχει γίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα η μεγαλύτερη αγορά για τις περισσότερες χώρες της περιοχής καθώς και ο εισαγωγέας του ενός τέταρτου των προϊόντων τους.
Από την άλλη το βιβλίο δίνει δυσανάλογα μικρό βάρος στον οικονομικό κατήφορο των ΗΠΑ, οι οποίες θα πρέπει να θέσουν ρεαλιστικούς στόχους σε σχέση με την Κίνα, αντιμετωπίζοντας τον κόσμο όπως θα γίνει, και όχι όπως ήταν. Το σημείο αυτό αφορά άμεσα τα συμπεράσματα του Φρίντμπεργκ ο οποίος στο τελευταίο κεφάλαιο από ισορροπημένος αναλυτής γίνεται πολύ πιο μαχητικός, επικρίνοντας όσους υποστηρίζουν στενότερες σχέσεις με την Κίνα και κατηγορώντας τους τουλάχιστον για εξυπηρέτηση ιδίων συμφερόντων. Προωθεί επίσης την ανάπτυξη νέων στρατιωτικών συστημάτων, μια πιο επιθετική προσέγγιση απέναντι στην Κίνα και μια νέα στρατηγική ασφαλείας στην Ασία με τη βοήθεια μιας «κοινότητας ασιατικών δημοκρατιών».
Με άλλα λόγια, το βιβλίο προτείνει να αντιτάξουμε στρατιωτική ισχύ στην άνοδο της Κίνας στην ίδια της την περιοχή. Μια τέτοια στρατηγική θα οδηγούσε σε ένα πιο επικίνδυνο διεθνές περιβάλλον, ακόμα και έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, χωρίς μάλιστα να έχει ιδιαίτερες προοπτικές επιτυχίας.
Το πρόβλημα της Αμερικής δεν είναι στρατιωτικό αλλά οικονομικό. Αν η κινεζική οικονομία ξεπεράσει την αμερικανική μέχρι το 2027, όπως υπολογίζει πάντα η Goldman Sachs, τότε οι μιλιταριστικές προσεγγίσεις απέναντι στην Κίνα θα είναι εντελώς άστοχες. Οι ΗΠΑ θα πρέπει να επικεντρωθούν πρώτα στην οικονομική ανασυγκρότηση μέσω νέων υποδομών και ενός νέου εκπαιδευτικού συστήματος. Παράλληλα, θα πρέπει οι ΗΠΑ να αντιληφθούν πως η άνοδος της Κίνας και η πτώση της Αμερικής δεν αποτελούν αποτελέσματα αποτυχημένων πολιτικών αλλά μια από εκείνες τις σπάνιες ιστορικές αλλαγές τις οποίες η κάθε μεμονωμένη κυβέρνηση μπορεί να επηρεάσει πολύ λίγο και που δεν μπορεί καθόλου να σταματήσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούνται οι φίλοι που καταθέτουν τις απόψεις τους να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο για να διευκολύνεται ο διάλογος. Μηνύματα τα οποία προσβάλλουν τον συγγραφέα του άρθρου, υβριστικά μηνύματα ή μηνύματα εκτός θέματος θα διαγράφονται. Προτιμήστε την ελληνική γλώσσα αντί για greeklish.