The Untold War

Nancy Sherman
The Untold War
W. W. Norton & Company, 2010


Της Elizabeth D. Samet
The New York Times Book Review

Το βιβλίο «The Untold War» της Νάνσυ Σιέρμαν επιχειρεί να κατανοήσει και να αποκαλύψει τον εσωτερικό πόλεμο στη ψυχή του κάθε στρατιώτη. Η συγγραφέας σωστά υποστηρίζει ότι είναι καθήκον μας να καταλάβουμε τον αγώνα ενός στρατιώτη να συνεχίσει να σκέφτεται σαν απλός πολίτης χωρίς να χάνει την αποφασιστικότητα του και να μπορεί να θεραπεύει τις ψυχικές πληγές του πολέμου. Είναι ένα καθήκον που δεν θυμόμαστε πάντα.

Η Σιέρμαν, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Georgetown, προσεγγίζει το θέμα με το να ακούει τις ιστορίες των στρατιωτών μέσα από τη φιλοσοφία της ηθικής και της ψυχανάλυσης. Η φιλοσοφία είναι κατά τη γνώμη της ένα ιδανικό εργαλείο για την ερμηνεία των εμπειριών βετεράνων πολέμου γιατί μας αναγκάζει να συστηματοποιήσουμε και να κατάλαβουμε αυτά που μας μπερδεύουν. Περιγράφει μάλιστα το βιβλίο της σαν «φιλοσοφική εθνογραφία» μια και οι ιδέες μεγάλων φιλοσόφων χρησιμοποιούνται για να αναλύσουν τις μαρτυρίες των στρατιωτών ενώ οι μαρτυρίες δίνουν ζωή σε αυτές τις ιδέες.


Το βιβλίο το ζωντανεύει και ο θαυμασμός της συγγραφέα προς τους στρατιώτες τους οποίους γνώρισε κατά τη διάρκεια της μελέτης της. Τα καλύτερα σημεία του βιβλίου είναι η καταγραφή των προσωπικών αυτών ιστοριών, όπως αυτή ενός ασυρματιστή που ένιωθε «μολυσμένος» για δεκαετίες μετά την επιστροφή του από το Βιετνάμ ή αυτή ενός μπασκετμπολίστα που έχασε το χέρι του όταν υπηρετούσε στο Ιράκ. Είναι ιστορίες σαν αυτές που καταφέρνουν να ζωντανέψουν τους στρατιώτες ως άτομα με τις δικές τους, ατομικές αντιδράσεις σε ψυχολογικές και φυσικές πληγές.

Η συγγραφέας και το βιβλίο της όμως βρίσκονται παγιδευμένοι μεταξύ δύο κόσμων. Οι σύγχρονες μαρτυρίες επισκιάζουν το φιλοσοφικό πλαίσιο του βιβλίου ενώ οι λογοτεχνικές αναφορές του είναι συχνά αποκομμένες από τη πηγή τους και παρεξηγημένες. Στην προσπάθεια της για παράδειγμα να δείξει την δυσκολία του να περάσεις από τη ζωή του πολέμου στην ειρήνη, η συγγραφέας παραθέτει έναν στίχο από τον «Κοριολάνο» του Σαίξπηρ- κάνει όμως το λάθος να την αποδώσει στον «Μακβέθ», ένα έργο με εντελώς διαφορετική φιλοσοφία γύρω από τη ψυχολογία του στρατιώτη. Επίσης, ο διαχρονικός στην Αμερικανική ιστορία διάλογος για τα όρια της υπακοής στον στρατό δεν αναφέρεται- αντί αυτού η συγγραφέας κάνει αναφορά στον «Ερρίκο τον Ε’» του Σαίξπηρ.

Οι αναφορές αυτές στον Σαίξπηρ είναι μόνο ένα κομμάτι της κάπως αυθαίρετης χρήσης της λογοτεχνίας στο βιβλίο. Επίσης, υπάρχει πολύ περιορισμένη χρήση σύγχρονων θεωριών γύρω από τους μηχανισμούς της αφήγησης σε σχέση με την ψυχανάλυση, θεωρίες που θα ήταν ιδανικές για το αντικείμενο. Το βιβλίο καταλήγει μια σειρά από διαλέξεις παρά ένα οργανικά δομημένο όλο. Αν και αυτό δεν είναι κάτι αρνητικό από μόνο του καταλήγει να κάνει τον διάλογο για την ηθική διάσταση του πολέμου να μοιάζει ημιτελής. Η συγγραφέας αναγνωρίζει πως οι σημερινές μας πολεμικές περιπέτειες είναι πιο «βρόμικες» από ότι στο παρελθόν όμως δεν μπαίνει στη διαδικασία του να αναλύσει την ηθική ευθύνη των στρατιωτών.

Τέλος, η συγγραφέας δίνει μεγάλη προσοχή στη σχέση μεταξύ της στωικής φιλοσοφίας και της στρατιωτικής σκέψης, περιγράφοντας την στωικότητα σαν ένα χαρακτηριστικό που επιτρέπει στον στρατιώτη να προστατεύεται... μέχρι όμως ενός σημείου. Ο στρατός, γράφει, «δεν μπορεί να αγνοεί το γεγονός ότι τα αισθήματα του στρατιώτη χρειάζονται εξάσκηση όπως οι ικανότητες και οι αντοχές του». Τα όρια της στωικότητας έχουν επιτέλους γίνει αντιληπτά και από τον στρατό, ο οποίος έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία πρόληψης αυτοκτονιών μια και δεν είναι πλέον σωστό να αγνοείς τον πόνο αλλά να βρίσκεις τον τρόπο να τον κατανοήσεις.