1967: Israel, the War, and the Year that Transformed the Middle East

Tom Segev
1967: Israel, the War, and the Year that Transformed the Middle East
Metropolitan Books, 2007


Του Χρήστου Ιακώβου
Διευθυντή του Κυπριακού Κέντρου Μελετών


Μετά τα βιβλία «The First Israelis» και «One Palestine, Complete», ο Ισραηλινός δημοσιογράφος και ιστορικός Tom Segev, επανήλθε με ένα θέμα το οποίο αποτελεί τομή στην Ιστορία της Μέσης Ανατολής. Με το βιβλίο του «1967: Israel and the Year that transformed the Middle East» επιχειρεί να επανεξετάσει, με νέο αρχειακό υλικό, το πιο κρίσιμο έτος και το πιο σημαντικό γεγονός του Μεσανατολικού ζητήματος, τον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967.

Ο βασικός σκοπός του συγγραφέα είναι να επανεξετάσει τον δεύτερο Αραβοϊσραηλινό πόλεμο, πέρα από τις κλασικές στρατιωτικές αναλύσεις, προσπαθώντας να εξαντλήσει το αρχειακό υλικό που έχει στη διάθεσή του από τις ισραηλινές πηγές. Βασικό ερευνητικό ερώτημα του Segev είναι κατά πόσο ο Πόλεμος των Έξι Ημερών ήταν αναπόφευκτος, προκαλώντας με αυτό τον τρόπο την συμβατική άποψη που κυριάρχησε στην ιστοριογραφία. Επίκεντρο της ανάπτυξης του θέματός του αποτελεί η ισραηλινή πολιτική και κοινωνική κατάσταση, προ και μετά του πολέμου, καθώς επίσης την επίδραση που άσκησαν σε αυτή το διεθνές ψυχροπολεμικό περιβάλλον και ο Παναραβισμός του Γκαμαέλ Άμντελ Νάσσερ ο οποίος έφθασε στο απόγειό του εκείνη την εποχή.


Ο συγγραφέας επιχειρεί ουσιαστικά να επανεξετάσει το πως η κρίση του 1967 οδήγησε το Ισραήλ στον πόλεμο, επικεντρώνοντας την έρευνά του σε τέσσερα σημεία που κατά τον ίδιο επηρέασαν την επιλογή και την έκβαση του πολέμου: στην κακή οικονομική κατάσταση που επικρατούσε τότε στο Ισραήλ, στο φόβο που προκαλούσε η σκέψη για ένα νέο ολοκαύτωμα («Μόνο μια κοινωνία διαποτισμένη με τις μνήμες του Ολοκαυτώματος θα προετοιμαζόταν τόσο μεθοδικά για το επόμενο ολοκαύτωμα»), στις άμεσες απειλές που έθεταν τα Αραβικά κράτη για την ύπαρξη του Ισραήλ και η μαζική μετανάστευση Εβραίων προς το εβραϊκό κράτος. Στην πραγματικότητα το 1967 χώρισε την ιστορία του Ισραήλ στα δύο: στην κατάσταση που προηγήθηκε και στην κατάσταση που ακολούθησε του Πολέμου και ο συγγραφέας προσπαθεί μέσα σε αυτό το διαχωρισμό να εξηγήσει τη διαφορά μεταξύ της στρατιωτικής νίκης και της πολιτικής.

Ο Segev προσπαθεί να αναδομήσει έναν από τους «ιερούς μύθους» της κυρίαρχης ισραηλινής ιστοριογραφίας που υποστηρίζει ότι ο Πόλεμος των Έξι Ημερών ήταν δίκαιος, αναγκαίος και αναπόφευκτος για την επιβίωση Ισραήλ. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, ο συγγραφέας ασκεί έντονη κριτική στον τότε πρωθυπουργό Λεβί Εσκόλ για την αδυναμία του, ως ορθολογικός δρων, να αποφασίσει διαφορετικά απ΄ ό,τι του έλεγε το επιτελείο των στρατηγών του, όπως ο Αριέλ Σαρόν και ο Γίτζακ Ράμπιν. «Ήταν σαν έφηβοι σε έξαψη» γράφει για αυτούς ο Segev. «Πίστευαν στη δύναμη των όπλων και έβλεπαν τον πόλεμο ως πεπρωμένο».

Αδύνατο σημείο του βιβλίου θεωρώ το επιχείρημα ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να είχε αποφύγει τον πόλεμο αν αποδεχόταν το Αμερικανικό σχέδιο για άρση του Αιγυπτιακού αποκλεισμού με την αποστολή διεθνούς στόλου στα Στενά του Τιράν. Το Αμερικανικό σχέδιο, όμως, απερρίφθη από το Κογκρέσο. Ιδιαίτερα όμως διαφωτιστικός είναι στο σημείο που απορρίπτει το γνωστό επιχείρημα σχετικά με την εξίσωση της δύναμης του Ισραήλ με την υποστήριξη των Σοβιετικών και των Γάλλων προς τους Άραβες.

Το βιβλίο κινείται μέσα στα πλαίσια της μετασιωνιστικής ιστοριογραφίας η οποία με ένα θετικιστικό τρόπο προσπαθεί να ανατρέψει στερεότυπες αντιλήψεις της ισραηλινής ιστοριογραφίας, οργώνοντας ουσιαστικώς ισραηλινά και αμερικανικά αρχεία και φέροντας νέα στοιχεία για την περίοδο στην επιφάνεια. Συνεχίζει να παραμένει αδύνατο σημείο, όπως άλλωστε και σε άλλες ιστοριογραφικές απόπειρες της σύγχρονης Μέσης Ανατολής, η απουσία αραβικών πηγών, λόγω έλλειψης πρόσβασης σε αυτές, κάτι που επιτρέπει σε διαφωνούντες με τον Segev να υπονομεύσουν τα συμπεράσματά του.