Το πυρηνικό αδιέξοδο ΗΠΑ-Ρωσίας

Του Christian Neef
DER SPIEGEL

Στα Αμερικανικά σχέδια για την εγκατάσταση αντιπυραυλικής ασπίδας στην Ευρώπη προσκρούουν οι διαπραγματεύσεις για την διάδοχο κατάσταση της συνθήκης ΣΤΑΡΤ με στόχο τον πυρηνικό αφοπλισμό.

Παρόλα αυτά, τα νέα από το μέτωπο του αφοπλισμού είναι ενθαρρυντικά. Ο πρόεδρος Ομπάμα προβαίνει στις τελευταίες λεπτομέρειες για τον καταρτισμό μιας νέας συνθήκης και όπως δήλωσαν αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου τελική απόφαση ίσως να ληφθεί μέχρι τον Απρίλιο. Με βάση την νέα συνθήκη, θα αχρηστευθούν «χιλιάδες πυρηνικά όπλα» ενώ θα υπάρξει και δέσμευση εκ μέρους των ΗΠΑ για «τερματισμό της ανάπτυξης νέων πυρηνικών όπλων».

Οι διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-Ρωσίας που αρχίζουν την Τρίτη στη Γενεύη ενδέχεται να είναι ο τελικός γύρος για την παραπέρα μείωση των στρατηγικών οπλικών συστημάτων. Η διάδοχος κατάσταση της Συνθήκης ΣΤΑΡΤ «είναι περίπου κατά 100% συμπληρωμένη» δήλωσε Ρώσος διαπραγματευτής. «Συμφωνήσαμε στον αριθμό των εκτοξευτήρων και των πυρηνικών κεφαλών, στην επιθεώρηση και την καταστροφή των πυρηνικών οπλοστασίων. Όλα τα προβλήματα έχουν επιλυθεί».



Αισιοδοξία που ωστόσο δεν είναι γνήσια. Το όραμα του προέδρου Ομπάμα ότι ο κόσμος μπορεί μία μέρα να απαλλαγεί πλήρως από τα πυρηνικά όπλα, παραμένει απατηλό, τουλάχιστον για την ώρα. Και μία νέα συνθήκη δεν προβλέπεται ότι θα ενισχύσει αυτή την προσπάθεια. Ακόμη και αν ΗΠΑ και Ρωσία παραμερίσουν τις μακροχρόνιες ουσιαστικές τους διαφορές, η σχέση τους διέπεται από μια έντονη δυσπιστία, ακόμη μεγαλύτερη και από αυτήν που ίσχυε επί διακυβέρνησης Μπους.

Έντιμες Προθέσεις
Οι Ρώσοι, αν και θεωρούν ότι οι προθέσεις του προέδρου Ομπάμα είναι ειλικρινείς, εντούτοις δεν πιστεύουν ότι μπορεί να ανατρέψει την πυρηνική πολιτική της χώρας του. Για τους Ρώσους, αυτό αντανακλάται στα σχέδια της Ουάσιγκτον να αναπτύξει νέα αντιπυραυλικά συστήματα ανά τον κόσμο. Τα σχέδια παρουσιάστηκαν την 1η Φεβρουαρίου, μερικούς μήνες μετά την απόφαση της Ουάσιγκτον να αναστείλει την ανάπτυξη αντιπυραυλικής ομπρέλας σε Πολωνία και Τσεχία.

Μέχρι το 2020, οι ΗΠΑ σχεδιάζουν την ανάπτυξη αντιπυραυλικών συστημάτων για προστασία των Ευρωπαίων συμμάχων τους στο ΝΑΤΟ. Αρχικά, πύραυλοι SM-3 θα εγκατασταθούν σε πλοία στη Μεσόγειο για την αναχαίτιση πυραύλων προερχομένων εκτός της ατμόσφαιρας. Στη συνέχεια, επίγεια πυραυλικά συστήματα θα εγκατασταθούν σε χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Παρόμοια συστήματα θα εγκατασταθούν ακολούθως στη βόρεια Ευρώπη, ειδικά σχεδιασμένα ώστε να καταστρέφουν βαλλιστικούς πυραύλους προερχόμενους από τη Μέση Ανατολή και με στόχο τις ΗΠΑ.

Νέο οπλικό σύστημα
Έντονη ήταν η αντίδραση του Ρώσου πρεσβευτή στο ΝΑΤΟ Ντίμτρι Ρογκόζιφ, ο οποίος τόνισε πως τα Αμερικανικά σχέδια συνιστούν ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση, προεξοφλώντας ότι «οι Ρωσικές δυνάμεις θα αντιδράσουν με την ανάπτυξη νέου οπλικού συστήματος».

Κάτι τέτοιο ουδόλως ισοδυναμεί με αφοπλισμό. Γιατί όμως η Ρωσία ανησυχεί έντονα για ένα αμυντικό σύστημα που επίσημα τουλάχιστον προορίζεται για την αναχαίτιση πυραύλων από κράτη όπως το Ιράν και η Βόρεια Κορέα;

Αρχικά επειδή υπάρχει ανισορροπία μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ στην ανάπτυξη των στρατηγικών ενόπλων δυνάμεων τους. Η Μόσχα εξακολουθεί να επικεντρώνεται στην διεύρυνση και ανανέωση των αμυντικών της όπλων, ενώ η Ουάσιγκτον στην διεύρυνση της πυρηνικής ασπίδας.

Στάσιμη η κατάσταση
«Για μας είναι ξεκάθαρο ότι η πυραυλική άμυνα είναι ένα ιδιαίτερο ευαίσθητο ζήτημα για τις Ρωσο-Αμερικανικές σχέσεις» τόνισε ο Αμερικανός πρεσβευτής στη Μόσχα Τζον Μπέιρλ. Επιβεβαίωση τούτου αποτελεί και η συμφωνία για την διενέργεια από κοινού ανάλυσης για το ποιες χώρες απειλούνται σήμερα από «κακοποιά» κράτη, συμφωνία ωστόσο που δεν υλοποιήθηκε.

Επίσης το Κρεμλίνο δεν πιστεύει ότι ο ισχυρισμός της Ουάσιγκτον για την εγκατάσταση πυραύλων στα δυτικά σύνορα της Ρωσίας θα χρησιμεύει αποκλειστικά ως προστασία έναντι του Ιράν. Ρώσοι στρατιωτικοί αναλυτές έκαναν επίσης λόγο για Αμερικανική μονομερή υπεροχή, και για αδυναμία αντίδρασης της Μόσχας σε περίπτωση που δεχθεί πυρηνική επίθεση.

Φόβοι εκφράζονται όμως και για την αδυναμία εντοπισμού και καταστροφής των Αμερικανικών πλοίων που θα αναπτυχθούν στη Μεσόγειο και μελλοντικά στον Αρκτικό Ωκεανό.

Αντιδρώντας, η Ρωσία, ανακοίνωσε πρόσφατα την ανάπτυξη οπλικού συστήματος με την ονομασία Jars, που αποτελεί την εξέλιξη του Topol-M ICBM, και με το οποίο άρχισε να εξοπλίζει τις ένοπλες της δυνάμεις. Σε αντίθεση με τον διηπειρωτικό πύραυλο Topol, που διαθέτει ένα πυρηνικό φορτίο, ο Jars μπορεί να εξαπολύσει μέχρι και 10 πυρηνικές κεφαλές προς διάφορους στόχους, γεγονός που καθιστά δύσκολη την καταστροφή τους.

Όσον αφορά την νέα συνθήκη, αν και οι λεπτομέρειες της έχουν ήδη τύχει επαρκούς επεξεργασίας, εντούτοις δεν είναι έτοιμη προς υπογραφή, αφού το Κρεμλίνο επιθυμεί την συμπερίληψη πρόνοιας για την απαγόρευση της περαιτέρω διεύρυνσης της πυραυλικής άμυνας.

Η Ρωσία στο ΝΑΤΟ;
Η Ρωσική βουλή έχει ήδη προειδοποιήσει ότι δεν θα επικυρώσει την συνθήκη αν η Ουάσιγκτον δεν συμφωνήσει σε αυτή την απαγόρευση. Σε μία τέτοια περίπτωση, το σχέδιο για ουσιαστικό αφοπλισμό θα αχρηστευθεί πριν ακόμη αποκτήσει την αναγκαία δυναμική, και η επόμενη κρίση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων θα έχει ουσιαστικά αρχίσει.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, η πρόταση που παρουσίασε ο Γερμανός πρώην υπουργός άμυνας Βόλκερ Ρούχε είναι η καλύτερη υπό τας περιστάσεις. Σύμφωνα με τον Ρούχε, η μόνη λύση για εξάλειψη της δυσπιστίας είναι η ένταξη της Ρωσίας στο ΝΑΤΟ.

Πρόταση η οποία προσκρούει σε ένα βασικό εμπόδιο - ο Ρώσος υπουργός εξωτερικών Λαβρόφ απορρίπτει ασυζητητί ένταξη της Ρωσίας στη συμμαχία, ενώ ταυτόχρονα δεν πιστεύει ότι η Ουάσιγκτον θα αποδεχθεί μία τέτοια εξέλιξη.

Υιοθετώντας τον σκεπτικισμό Λαβρόφ, η Μαντλίν Ολμπραϊτ, πρώην υπουργός εξωτερικών και σήμερα εμπλεκόμενη στις διαβουλεύσεις για τον καταρτισμό της νέας στρατηγικής του ΝΑΤΟ, τόνισε ότι η Ουάσιγκτον δεν θα επιτρέψει ποτέ στη Ρωσία να έχει επιρροή στα ζητήματα που αφορούν την στρατηγική της συμμαχίας.