The Politics of Happiness

Derek Bok
The Politics of Happiness
Princeton University Press, 2010

Του Alan Wolfe
Καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο Boston College
The New York Times Book Review

Οι οικονομολόγοι, και ειδικά οι οικονομολόγοι της συμπεριφορας των οποίων η δουλειά διασταυρώνεται με την ψυχολογία, πρόσφατα έχουν αρχίσει να μας λένε τη γνώμη τους γύρω από το τι κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Όπως είχε πει και ο Τόμας Τζέφερσον, το Αμερικανικό πολιτικό σύστημα έχει την αναζήτηση της ευτυχίας ως έναν από τους στόχους του. Λογικά λοιπόν, αν εξετάσουμε το πώς δουλεύει το σύστημα στη βάση των όσων ξέρουμε από τη ψυχολογία θα είμαστε ένα βήμα πιο κοντά σε μια καλύτερη κοινωνία.

Αυτό είναι, εν συντομία, το νόημα του βιβλίου «The Politics of Happiness» του Ντέρεκ Μποκ, ο οποίος υπήρξε πρόεδρος του Χάρβαρντ μέχρι την αφυπηρέτηση του το 1991 και τώρα στα 80 του γράφει για την καλυτέρευση της κοινωνίας, αντιλαμβανόμενος όμως τη διαφορά μεταξύ του εφικτού και του ουτοπικού. Η ανάλυση του όμως βασίζεται σε δύο προϋποθέσεις: πρώτον πρέπει να αποδεικτεί πως τα ευρήματα των οικονομολόγων της συμπεριφοράς στέκουν και δεύτερον πρέπει να πειστούμε πως η κυβέρνηση όντως έχει υποχρέωση να αυξήσει την ατομική ευτυχία. Το βιβλίο δεν πείθει για καμία από τις δύο.


«Η έρευνα γύρω από την ευτυχία», γράφει ο Μποκ, «είναι πάντα πιο ενδιαφέρουσα όταν τα αποτελέσματα της έρχονται σε αντίθεση με τη κοινή λογική», χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την ανακάλυψη ότι κοινωνίες με ψηλότερα εισοδήματα δεν είναι απαραίτητα πιο ευτυχισμένες. Το ότι όμως τα ασυνήθιστα αποτελέσματα είναι πιο ενδιαφέροντα δεν σημαίνει πως είναι και πιο έγκυρα, όταν μάλιστα πολλές φορές οι ερευνητές έχουν συμφέρον να κάνουν εντύπωση. Είναι απαραίτητο να είμαστε σκεπτικιστές όταν πρόκειται για θέματα κοινωνικής πολιτικής μια και λόγω της δυσκολίας στη θέσπιση και αναθεώρηση νόμων στο Αμερικανικό σύστημα πρέπει να είμαστε πραγματικά σίγουροι πριν αρχίσουμε τα πειράματα στη διακυβέρνηση.

Ο Μποκ όμως εξακολουθεί να πιστεύει πως η κυβέρνηση γενικά θέλει το καλό των πολιτών μια και οι πολιτικοί που θα χρησιμοποιήσουν τις έρευνες για την ευτυχία «θα βασίζονται σε στοιχεία γύρω από το τι κάνει τον κόσμο ευτυχισμένο παρά σε αυτό που οι ίδιοι νομίζουν πως θα τους κάνει ευτυχισμένους». Όντως, η δημοκρατία δεν είναι διακυβέρνηση από τη κοινή γνώμη και οι νομοθέτες έχουν υποχρέωση να το θυμούνται, όμως θα πρέπει να αναγνωρίσουμε πως αν η κυβέρνηση πρέπει να παίρνει μη δημοφιλείς αποφάσεις θα πρέπει να εξετάζει προσεκτικά ποιες από αυτές είναι απαραίτητες για το κοινό καλό. Οι νομοθεσίες για την φυλετική ισότητα και τα δικαιώματα των μεταναστών δεν έχουν πάντα ευρεία στήριξη αλλά είναι βασισμένες σε αρχές. Θα έπρεπε όμως η κυβέρνηση να βοηθήσει ακόμα και τους πολίτες με διαταραχές ύπνου όπως γράφει ο Μποκ;

Η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να παρέχει ευτυχία όμως οι Αμερικανοί αντιπαθούν την κυβέρνηση. Λογικά, λοιπόν, ο Μποκ προτείνει ότι το κράτος πρέπει να κάνει περισσότερα για να μειώσει αυτή την αντιπάθεια και θα ήθελε τα ΜΜΕ να συμπληρώνουν την κάλυψη τους σε θέματα διαφθοράς με «πιο θετικές ιστορίες έτσι ώστε να υπάρχει μια ακριβής εικόνα της δουλειάς της κυβέρνησης». Αλλά αν και οι Αμερικάνοι είναι κάποτε υπερβολικά καχύποπτοι έναντι στην κυβέρνηση και αν και σίγουρα έχουν ελλειπή ενημέρωση, σίγουρα δεν είναι ανόητοι.

Οι αδυναμίες του «The Politics of Happiness» δεν πηγάζουν από κάποια πρόθεση του συγγραφέα να μας ξεγελάσει. Ο Μποκ είναι πάντα ευθής και ειλικρινής και εξαντλεί τα επιχειρήματα του ακόμα και όταν έτσι αποκαλύπτει τις αδυναμίες τους. Όντως, θα πρέπει να δούμε πιο θετικά την Αμερικανική πολιτική, όμως τα οικονομικά της συμπεριφοράς σίγουρα δεν αρκούν.